Sản xuất tinh gọn hay sản xuất tiết kiệm (tiếng Anh: Lean manufacturing; viết tắt: Lean) là một trong những phương pháp quản trị hiện đại nhằm tinh gọn hóa sản xuất, giảm thiểu lãng phí trong doanh nghiệp, gia tăng hiệu quả kinh doanh nhờ đó giúp các tổ chức, doanh nghiệp cải tiến và nâng cao năng suất chất lượng.

Lean có rất nhiều lợi ích đối với doanh nghiệp; tuy nhiên việc áp dụng thành công Lean thì không phải doanh nghiệp nào cũng thực hiện được, nhất là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Qua sự thành công của nhiều doanh nghiệp sản xuất cơ khí chết tạo, mô hình sản xuất tinh gọn Lean đã đem đến những bài học thực tiễn và áp dụng triển khai mô hình này.

Xác định lãng phí

Nhìn chung hệ thống quản lý sản xuất của doanh nghiệp cơ khí chế tạo Việt Nam tồn tại nhiều hạn chế và lãng phí.  Một số lãng phí phổ biến là:

Lãng phí do sản xuất lỗi

Lãng phí do sản xuất thừa, lãng phí do tồn kho thành phẩm hoặc bán thành phẩm

Lãng phí do các động tác thừa, lãng phí thời gian do chờ đợi hay trì hoãn

Lãng phí về vận chuyển hay di chuyển

Trong giai đoạn đầu áp dụng hệ thống sản xuất Lean Manufacturing và thực hiện một số cải tiến vào hệ thống quản lý sản xuất, có thể nhanh chóng loại bỏ được một phần lãng phí này sẽ khó có thể loại bỏ hết hoàn toàn. Mô hình sản xuất tinh gọn sẽ giúp giảm thiểu các lãng phí này một cách hiệu quả nhất và liên tục được cải tiến, thực hiện nhằm dần loại bỏ hoàn toàn các lãng phí.

Thay đổi quan điểm sản xuất của người lao động

Một số hoạt động cơ bản nhằm thay đổi quan điểm của người lao động về sản xuất tinh gọn:
Tổ chức các buổi đào tạo, thảo luận và thực hành trong sản xuất. Đưa ra các hình ảnh, clip ví dụ thành công từ các doanh nghiệp khác.

Khuyến khích người lao động tham gia vào quá trình cải tiến, bao gồm phát hiện vấn đề, đưa ra các cải tiến để khắc phục và cùng với người lao động thực hiện những cải tiến đó.
Trực tiếp làm rõ, phân tích các vấn đề tồn tại, các lãng phí từ hệ thống sản xuất cùng người lao động. Giúp người lao động nhận thấy nếu có thay đổi, cải tiền thì sẽ giúp người lao động thực hiện công việc dễ dàng và hiệu quả hơn.

Giúp người lao động hiểu rằng việc áp dụng Lean Manufacturing sẽ giúp công ty nâng cao năng lực cạnh tranh, mang lại lợi ích và giá trị gia tăng cho công ty, đồng nghĩa với lợi ích của người lao động. Qua đó tạo thêm các công việc cho công ty và không một ai sẽ mất việc vì những cải tiến trong nhà máy.
Lựa chọn công cụ phù hợp

Hệ thống sản xuất tinh gọn Lean Manufacturing có nhiều công cụ, để lựa chọn được công cụ nào là phù hợp với từng công ty cụ thể cần dựa trên một số đặc điểm sau:

Quy mô và đặc điểm, hiện trạng hoạt động, sản xuất của từng công ty.

Nghiên cứu, phân loại những lãng phí và cơ hội cần cải tiến từ đó có thể chọn lựa được các công cụ thích hợp để giải quyết. Cùng với lãnh đạo doanh nghiệp, quản lý cấp trung bàn bạc, thảo luận và đưa ra các phương án cải tiến.

Trong giai đoạn đầu không nên chọn lựa nhiều công cụ đưa vào áp dụng vì sẽ tạo cảm giác quá tải cho doanh nghiệp và người lao động. Đồng thời tránh áp dụng những công cụ cần nhiều chi phí như thay đổi lại mặt bằng xưởng, bảo trì ngăn ngừa hay hệ thống Andon.

Nên bắt đầu áp dụng Lean Manufacturing với quy mô nhỏ, trước khi áp dụng cho toàn bộ hoạt động sản xuất của công ty.

Huấn luyện về Lean Manufacturing và các công cụ cải tiến

Khi triển khai dự án, cần đào tạo sâu về Lean Manufacturing và các công cụ cải tiến cho các cấp quản lý doanh nghiệp. Đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tổ chức các lớp đào tạo, thay đổi nhận thức cho công nhân về quản lý sản xuất tinh gọn. Đồng thời, thông qua đào tạo, huấn luyện, thuyết phục người lao động nhận thức về lợi ích khi áp dụng sản xuất Lean Manufacturing.

Duy trì cải tiến liên tục

Đặc thù của cải tiến, đặc biệt là trong ngành cơ khí chế tạo, là không chỉ giải quyết một lần mà vấn đề lãng phí sẽ bị loại bỏ tận gốc, mà cần thực hiện hoạt động cải tiến liên tục, nhằm dần loại bỏ triệt để vấn đề lãng phí. Để duy trì cải tiến liên tục, nhằm áp dụng triệt để sản xuất tinh gọn và đạt được những thành công lớn hơn, các doanh nghiệp cần thực hiện những công việc sau:

Cam kết áp dụng hệ thống quản lý sản xuất tinh gọn vào mọi hoạt động của doanh nghiệp: Doanh nghiệp cần thể hiện cam kết áp dụng và duy trì hệ thống Lean Manufacturing vào mọi hoạt động sản xuất của doanh nghiệp mình. Cam kết cụ thể cũng giúp tăng quyết tâm thực hiện của từng cá nhân về sản xuất tinh gọn.

Thành lập nhóm chất lượng: Việc duy trì, liên tục cải tiến trong mỗi doanh nghiệp là rất khó khăn. Để tiếp tục làm tốt hơn nữa những cải tiến đã áp dụng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đề xuất, áp dụng những cải tiến tiếp theo, doanh nghiệp cần phải có những nhân viên chuyên về sản xuất tinh gọn, thành lập nhóm quản lý chất lượng gồm thành viên của các bộ phận, có kiến thức và nhiệt huyết áp dụng sản xuất tinh gọn. Chức năng của nhóm chất lượng gồm huấn luyện, theo dõi sản xuất và thực hiện các cải tiến trong thực tế sản xuất.