Mô hình nông nghiệp tuần hoàn là một hệ thống sản xuất nông nghiệp trong đó các nguồn lực, tài nguyên như nước, phân bón, năng lượng được tối ưu hóa và tái sử dụng nhiều lần, thay vì để lãng phí hoặc bỏ đi. Mô hình này dựa trên nguyên lý tuần hoàn của tự nhiên, trong đó chất thải từ một quá trình sản xuất có thể trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào cho một quá trình khác, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và gia tăng giá trị kinh tế cho nông dân.

Các yếu tố chính của mô hình này bao gồm: tái chế, tái sử dụng, và giảm thiểu chất thải. Các hoạt động như trồng trọt, chăn nuôi, chế biến thực phẩm đều có thể được điều chỉnh để tối ưu hóa chu trình tuần hoàn, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững trong lĩnh vực nông nghiệp.

Ở Việt Nam, mô hình nông nghiệp tuần hoàn đang được áp dụng ở một số vùng nông thôn, với các dự án thí điểm như sử dụng phân bón hữu cơ từ chất thải động vật, áp dụng công nghệ tưới tiêu thông minh và sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất nông nghiệp.

Là một trong những hộ dân tiêu biểu ứng dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn không rác thải, ông Hoàng Văn Tương (thôn Minh Đức, xã Thiệu Long, huyện Thiệu Hóa, Thanh Hóa) đã chuyển đổi đất gia đình thành nhiều khu chăn nuôi vịt, nuôi cá và trồng cây ăn quả, ngô. Để giảm chi phí sản xuất, ông tận dụng phân vịt làm thức ăn cho cá, đồng thời thả vịt bơi trong ao giúp tăng oxy cho cá. Ông còn sử dụng trấu khô, rơm rạ làm chất độn chuồng, tránh mùi hôi. Ngoài ra, ông ủ cá để làm dịch đạm hữu cơ cho cây trồng, và tận dụng ngô hỏng làm thức ăn cho vịt. Sau nhiều năm áp dụng, mô hình tuần hoàn khép kín đã giúp ông Tương giảm 20% chi phí sản xuất, đồng thời tạo ra các sản phẩm an toàn, chất lượng, và hạn chế rác thải, mùi hôi ảnh hưởng môi trường.

Còn tại Lâm Đồng, với lợi thế là một địa phương dẫn đầu cả nước về ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, nhiều hộ nông dân trên địa bàn tỉnh cũng đã tích cực triển khai mô hình nông nghiệp tuần hoàn trong sản xuất. 

Anh Hoàng Công Quế ở thị trấn Lạc Dương, huyện Lạc Dương, Lâm Đồng cho biết, sau khi trồng xong 1 lứa dâu tây, gia đình anh tận dụng nguồn giá thể, xử lý để tiếp tục canh tác một số loại nông sản ngắn ngày. Không chỉ giảm từ 20 - 30% chi phí đầu tư, giải pháp này còn là tiền đề để khuyến khích gia đình phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, nông nghiệp xanh.

Hay như gia đình ông Lê Văn Thạnh (xã Hiệp Thạnh, huyện Đức Trọng, Lâm Đồng) hiện nuôi 60 con bò sữa, trong đó 50% đang trong thời kỳ kinh doanh, năng suất sữa đạt 20kg/con/ngày. Để tăng thu nhập, từ đầu năm 2022, ông Thạnh đã tận dụng phân bò để nuôi trùn quế trên diện tích 500m². Việc tái sử dụng chất thải làm đầu vào cho các quá trình sản xuất khác, giúp tối ưu hóa tài nguyên, giảm lãng phí và hạn chế tác động tiêu cực tới môi trường.

Hiện, phong trào nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn đã được nhiều nông hộ ở Lâm Đồng phát triển, đặc biệt là các mô hình sử dụng phế phẩm nông sản làm phân bón hữu cơ hoặc dùng phân gia súc, gia cầm cho cây trồng.

Thông qua những ví dụ điển hình, có thể thấy mô hình nông nghiệp tuần hoàn không chỉ tập trung vào việc tăng trưởng nông sản mà còn chú trọng đến các yếu tố bảo vệ môi trường và tăng cường tính bền vững trong sản xuất. Mô hình này chú trọng vào việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên một cách hiệu quả và bền vững, từ việc sử dụng nước, đất đai cho đến phân bón và năng lượng. Các phương pháp tưới tiêu thông minh và tiết kiệm nước, hoặc sử dụng phân bón hữu cơ thay vì phân bón hóa học, đều là những cách để giảm tác động xấu đến môi trường.

Trong quá trình áp dụng mô hình, các chất thải nông nghiệp, như rơm rạ, phân chuồng, hay các sản phẩm phụ trong quá trình chế biến thực phẩm, sẽ được tái chế thành phân bón hữu cơ, thức ăn cho gia súc hoặc các sản phẩm phụ có giá trị khác. Việc này không chỉ giúp giảm lượng chất thải mà còn tạo ra những nguồn lợi kinh tế từ các sản phẩm tái chế.

Năng lượng từ các nguồn tái tạo như năng lượng mặt trời, gió hay biogas có thể được áp dụng trong các trang trại để giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch và giảm khí thải nhà kính.

Ngoài ra, mô hình này khuyến khích việc duy trì sự đa dạng sinh học trong nông nghiệp, bao gồm việc bảo vệ các loài thực vật, động vật hoang dã và sinh vật trong đất, từ đó duy trì sự ổn định của hệ sinh thái và tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu. Cũng như tạo ra các sản phẩm nông nghiệp bền vững, ổn định và có giá trị dinh dưỡng cao, đồng thời giúp bảo vệ nguồn tài nguyên đất đai và nước, từ đó tăng cường an ninh lương thực cho các cộng đồng, bảo vệ sức khỏe của người lao động và giảm nguy cơ ô nhiễm nguồn nước.

Một trong những yếu tố quan trọng để phát triển mô hình nông nghiệp tuần hoàn là nâng cao nhận thức của người dân và cộng đồng về những lợi ích của mô hình này. Người nông dân cần hiểu rõ các nguyên lý của nông nghiệp tuần hoàn, biết cách áp dụng các biện pháp tái sử dụng tài nguyên, xử lý chất thải và phế phẩm một cách hiệu quả. Chính quyền địa phương và các tổ chức, hội nhóm nông dân cần tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, tuyên truyền về lợi ích của nông nghiệp tuần hoàn.

Đồng thời, cần áp dụng các công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp giúp tăng cường hiệu quả của mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Các công nghệ sinh học, công nghệ xử lý nước thải, tái chế phế phẩm nông sản, phân hữu cơ sinh học hay hệ thống tưới tiêu tiết kiệm nước cần được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi. Các mô hình như nuôi trùn quế để xử lý phân động vật, sử dụng phân bón hữu cơ từ phế phẩm nông nghiệp hay mô hình chăn nuôi và trồng trọt kết hợp là những giải pháp công nghệ đáng chú ý trong nông nghiệp tuần hoàn.

Nhà nước cũng cần có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích các hộ nông dân và doanh nghiệp đầu tư vào mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Trong đó, ưu tiên các chính sách hỗ trợ tài chính, giảm thuế, tạo điều kiện vay vốn ưu đãi cho những mô hình nông nghiệp áp dụng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, cần có những chính sách hỗ trợ về mặt kỹ thuật, cung cấp thông tin về thị trường tiêu thụ sản phẩm từ nông nghiệp tuần hoàn.

Trong nông nghiệp tuần hoàn, việc kết nối các hộ nông dân với nhau và với các doanh nghiệp chế biến cũng là một trong những yếu tố quan trọng. Việc hình thành các hợp tác xã, liên kết giữa các hộ sản xuất với các doanh nghiệp chế biến sẽ giúp tận dụng tối đa các nguồn phế phẩm nông nghiệp, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm, giảm chi phí và tăng trưởng bền vững.

Thị trường tiêu thụ sản phẩm hữu cơ và an toàn hiện nay đang có xu hướng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng thực phẩm. Chính vì vậy, một trong những giải pháp quan trọng để phát triển nông nghiệp tuần hoàn là thúc đẩy việc tiêu thụ sản phẩm hữu cơ, an toàn và có chứng nhận nguồn gốc rõ ràng. Các cơ sở sản xuất cần đảm bảo chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn và chứng nhận của các tổ chức uy tín để nâng cao niềm tin của người tiêu dùng.

Ngoài ra, tăng cường sự tham gia của các tổ chức quốc tế và các nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp là rất quan trọng trong việc phát triển mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Các tổ chức này không chỉ hỗ trợ về mặt tài chính mà còn cung cấp các giải pháp khoa học, kỹ thuật tiên tiến giúp nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất.