Sản xuất sạch hơn (SXSH) hiện đang trở thành nhu cầu cấp thiết trong công nghiệp, đặc biệt là các ngành khai thác, chế biến như cao su. Không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, thực hiện SXSH còn là một giải pháp hữu hiệu trong việc sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, cải thiện sức khỏe cho người lao động và đưa ngành công nghiệp phát triển bền vững.

SXSH có ý nghĩa đối với tất cả các cơ sở công nghiệp, lớn hay nhỏ, tiêu thụ nguyên liệu, năng lượng, nước nhiều hay ít. Đến nay, hầu hết các doanh nghiệp đều có tiềm năng giảm lượng nguyên nhiên liệu tiêu thụ từ 10 – 15%. Với mục tiêu nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp ngành chế biến cao su về lợi ích của SXSH trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, đồng thời cải thiện hiệu quả hoạt động về mặt kinh tế và môi trường của nhà máy, Trung tâm Xúc tiến đầu tư thương mại và phát triển công nghiệp đã hỗ trợ đánh giá sản xuất sạch tại nhà máy cao su Bến Súc, Công ty TNHH MTV Cao su Dầu Tiếng.

Kinh nghiệm thực tế đã chỉ ra rằng SXSH không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn cả lợi ích về mặt môi trường cho ngành. Các lợi ích này có thể tóm tắt như sau: Cải thiện hiệu suất sản xuất; sử dụng nguyên liệu, nước, năng lượng có hiệu quả hơn; tái sử dụng phần bán thành phẩm có giá trị; giảm ô nhiễm; giảm chi phí xử lý và thải bỏ các chất thải rắn, nước thải, khí thải; cải thiện sức khỏe nghề nghiệp và an toàn. Với nhà máy cao su Bến Súc, việc áp dụng SXSH đã, đang và sẽ được tiến hành ngày càng hiệu quả hơn nữa, để xứng đáng là một đơn vị tiên phong trong việc thực hiện SXSH trên địa bàn tỉnh nói riêng và cả nước nói chung ở ngành sản xuất và chế biến cao su. Nhóm SXSH tiến hành thu thập sơ đồ quy trình sản xuất, sau đó xác định các đầu vào và ra của từng quy trình. Kế tiếp sẽ tiến hành thu thập các số liệu từ các báo cáo của công ty về thực tiễn sản xuất, các số liệu đã được theo dõi và ghi chép hàng ngày. Đồng thời tiến hành khảo sát thực tế để xác định được các đầu vào và ra của từng công đoạn thông qua đó có thể điều chỉnh sơ đồ quy trình. Quá trình khảo sát sẽ kết hợp chụp ảnh để minh họa cho các quá trình sản xuất và để nhận diện xác định các cơ hội SXSH.

Trong phương pháp này, số liệu được thực hiện bằng cách quan sát, theo dõi, đo đạc tại hiện trường thông qua các thí nghiệm. Các thí nghiệm trong mọi lĩnh vực khoa học tự nhiên, vật lý, toán học, hóa học… được thực hiện trong phòng thí nghiệm, ngoài trời… Nhóm SXSH đã thu thập trực tiếp số liệu, thông tin ban đầu từ việc quan sát các thành phần, yếu tố, các sự việc, các hoạt động tại cơ sở nghiên cứu; đánh giá lại các thông tin thu thập được; phối hợp với nhà máy để thu thập các thông tin còn thiếu hoặc chưa chính xác.

Trong quá trình thực hiện, nhóm cũng đã đánh giá được hiện trạng tiêu thụ nguyên vật liệu, năng lượng và xác định được các phát thải của công ty, đồng thời nhận dạng và đề xuất được các giải pháp SXSH để công ty có thể áp dụng hoặc nghiên cứu áp dụng để hướng tới giảm thiểu phát thải và cải thiện quá trình sản xuất. Theo đó, trong thời gian qua, nhà máy đã áp dụng nhiều biện pháp ngăn ngừa, giảm thiểu và xử lý ô nhiễm môi trường từ hoạt động sản xuất như: Xây dựng hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn, tái sử dụng nước thải bên trong quá trình sản xuất và cũng như tái sử dụng nước thải sau xử lý; cải tiến công nghệ… Đồng thời, nhà máy đã tiến hành hoạt động kiểm toán năng lượng và thông qua đó cũng đã nhận diện và triển khai nhiều giải pháp tiết kiệm năng lượng. Qua cái nhìn tổng thể cho thấy rằng tình trạng tiêu thụ nguyên vật liệu tại Nhà máy chế biến cao su Bến Súc sử dụng năng lượng và nguyên vật liệu hiệu quả.

Đội SXSH bao gồm đại diện các phòng, ban khác nhau trong công ty có quan tâm đến SXSH. Với quy mô của nhà máy hiện nay thành phần của nhóm SXSH vừa có vai trò chỉ đạo, vừa tham gia thực hiện. Công ty có khen thưởng cho những góp ý áp dụng cải tiến, thực hành 5S. Nhà máy đã tổ chức thi đua giữa các tổ, nhóm, khen thưởng khi công nhân thực hiện tốt các chương trình nhà máy đề ra hàng năm.

Nhìn chung, công tác bảo vệ môi trường được nhà máy thực hiện tốt ở các công đoạn sản xuất, môi trường sản xuất sạch sẽ, có biển báo hiệu nguy hiểm cho công nhân. Có hệ thống xử lý nước thải được xây dựng đặt tại nhà máy. Hệ thống khí từ lò sấy được xử lý, nhà xưởng cao, thoáng. Nhà máy đã xây dựng được văn hóa an toàn, ưu tiên coi trọng biện pháp phòng ngừa, bảo đảm công tác an toàn lao đ ộng gắn liền với bảo vệ môi trường. Nhà máy cần tham gia phối hợp chặt chẽ hơn nữa với người lao động để triển khai tuyên truyền phổ biến kiến thức pháp luật về an toàn vệ sinh lao động, thực hiện và bảo đảm tốt công tác an toàn vệ sinh lao động để có môi trường làm việc tốt nhất, góp phần nâng cao năng suất, hiệu quả cho nhà máy.

Về tiêu thụ năng lượng, vị trí các trạm biến áp cung cấp điện cho nhà máy tương đối tốt. Các trạm biến á p trong mỗi cụm được đ ặt gần nhau và gần với phụ tải tiêu thụ nên giảm được sụt áp trên đường dây, ổn định và nâng cao chất lượng của nguồn đ iện cung cấp. Điện á p phân phối tại nguồn hạ áp ổn định đáp ứng yêu cầu sản xuất.

Qua thời gian làm việc, nhóm đánh giá tổng thể SXSH đã đưa ra các số liệu năng suất, sản lượng của nhà máy dựa trên số liệu của nhà máy cung cấp từ đó có cái nhìn tổng quan, cụ thể hơn đ ể đưa ra đánh giá. Nhóm cũng đưa ra các giải pháp đầu tư chi phí thấp hoặc không tốn chi phí đã phân tích, kế hoạch thực hiện trong thời gian sắp tới như sau: Nhà máy cần tiếp tục áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng như đề xuất trong báo cáo kiểm toán năng lượng của nhà máy; gắn các khẩu hiệu tuyên truyền 5S, động viên khen thưởng khuyến khích tăng năng suất; thường xuyên tiến hành kiểm tra, bảo trì khắc phục rò rỉ trên các đường ống nước; nâng cao ý thức sử dụng của công nhân trong việc sử dụng nước rửa sàn và nước vệ sinh; thay thế các thiết bị quá cũ, đã rỉ sét; trang thiết bị đồng hồ kiểm tra năng lượng đ iện, nước trên từng tấn sản phẩm trong từng phân xưởng sản xuất.

Bên cạnh đó, nhóm cũng đề xuất các giải pháp khả năng thu hồi vốn nhanh, đạt hiệu quả cao. Trong phạm vi báo cáo, sau khi đề xuất áp dụng các giải pháp cho nhà máy, nhóm đánh giá SXSH tổng thể đã xây dựng được 5 dự án tích hợp cho giải pháp đã đề ra. Nội dung chính của 5 dự án tích hợp này là đầu tư chiều sâu máy móc thiết bị đa dạng hóa sản phẩm trong nhà máy trên cơ sở tận dụng tối đa năng lực về máy móc, thiết bị và toàn bộ cơ sở vật chất hiện có, điều này cho phép giảm thiểu chi phí đầu tư và nâng cao tính khả thi của dự án.

Đặc biệt các đề xuất đều tập trung vào việc thực hiện thành công mục tiêu quốc gia về “Sản xuất sạch hơn và tiết kiệm năng lượng”. Không chỉ vậy còn nâng cao nhận thức cho tập thể cán bộ, công nhân viên tạo thói quen tiết kiệm, đặc biệt giúp cộng đồng hiểu được các nguồn tài nguyên là hữu hạn. Để SXSH được áp dụng rộng rãi tại các cơ sở sản xuất công nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu phát thải và hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm, bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường.