Thay đổi hành vi tiêu dùng để phát triển bền vững

Tiêu dùng bền vững

20/03/2025

Tiêu dùng bền vững là một mô hình tiêu dùng dựa trên việc lựa chọn các sản phẩm và dịch vụ có tác động tích cực hoặc ít tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội và kinh tế. Xu hướng này tập trung vào việc sử dụng tài nguyên hiệu quả, giảm rác thải và hướng đến một nền kinh tế tuần hoàn.

Để thích ứng với bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên, xu hướng tiêu dùng bền vững đang trở thành một làn sóng mạnh mẽ trên toàn cầu. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc sản phẩm, tác động môi trường và đạo đức sản xuất. Xu hướng này không chỉ phản ánh ý thức trách nhiệm của người tiêu dùng mà còn thúc đẩy các doanh nghiệp điều chỉnh mô hình kinh doanh theo hướng thân thiện với môi trường hơn, xanh hơn. Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của sự chuyển mình này là sự gia tăng của các sản phẩm hữu cơ, tái chế và có nguồn gốc minh bạch.

Người tiêu dùng ngày nay không chỉ quan tâm đến giá cả mà còn chú ý đến quy trình sản xuất, khả năng tái sử dụng và tác động lâu dài của sản phẩm đối với môi trường. Sự thay đổi này đã thúc đẩy nhiều thương hiệu lớn áp dụng các chính sách xanh, từ việc giảm thiểu bao bì nhựa đến sử dụng nguyên liệu có thể phân hủy. Chẳng hạn, Unilever đã cam kết giảm 50% lượng nhựa nguyên sinh trong sản phẩm của mình vào năm 2025, còn IKEA đang hướng tới việc chỉ sử dụng các vật liệu tái tạo và tái chế vào năm 2030.

Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã chủ động triển khai các chương trình khuyến khích tiêu dùng xanh (Ảnh: vneconomy)

Công nghệ và sáng tạo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Các ứng dụng công nghệ giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận thông tin về sản phẩm, từ thành phần nguyên liệu đến quy trình sản xuất. Đồng thời, các nền tảng mua sắm trực tuyến như Tiki hay Shopee cũng tích cực quảng bá những sản phẩm thân thiện với môi trường, giúp người tiêu dùng tiếp cận dễ dàng hơn với các lựa chọn bền vững.

Một trong những dấu hiệu rõ ràng của xu hướng này là sự thay đổi trong hành vi của giới trẻ. Giới trẻ hiện nay cũng đang thay đổi cách tiêu dùng, không còn chạy theo xu hướng “thời trang nhanh” mà thay vào đó là tái chế, tái sử dụng và thanh lý quần áo để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Nhiều thương hiệu lớn cũng thực hiện các chương trình đổi cũ lấy mới hoặc nhận đồ cũ để tái chế, kéo dài vòng đời sản phẩm và giảm thiểu rác thải.

Số liệu khảo sát của Bộ Công Thương cho thấy nhu cầu tiêu dùng xanh tại Việt Nam tăng bình quân 15%/năm giai đoạn 2021 - 2023. Hơn 72% số người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm xanh, thể hiện nhận thức và quan tâm của người tiêu dùng với việc bảo vệ sức khỏe, môi trường ngày càng gia tăng. Người tiêu dùng đang dần quay lưng, hạn chế sử dụng sản phẩm của doanh nghiệp gây ô nhiễm, sử dụng lãng phí tài nguyên hoặc có tác động tiêu cực đến môi trường, cộng đồng.

Điều này đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các thương hiệu cam kết "xanh". Chẳng hạn, Vinamilk đã ra mắt sản phẩm Sữa tươi Vinamilk Green Farm vào 2021, không chỉ vì chất lượng mà còn vì cam kết bảo vệ môi trường. Công ty đầu tư vào các trang trại sinh thái với các trụ cột bền vững: lựa chọn đầu vào kỹ lưỡng, nông nghiệp tái tạo và công nghệ tiên tiến, đồng thời cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Trang trại sinh thái Vinamilk Green Farm (Ảnh: gso.gov.vn)

Ngoài ra, xu hướng tiêu dùng bền vững còn ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp. Không ít doanh nghiệp đã chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó sản phẩm có thể tái sử dụng, sửa chữa hoặc tái chế thay vì bị vứt bỏ sau một lần sử dụng. Ví dụ, Apple đã triển khai chương trình "Apple Trade In", cho phép khách hàng đổi thiết bị cũ lấy giá trị mua hàng mới, đồng thời tái chế các linh kiện để giảm lượng rác thải điện tử.

Mặc dù tiêu dùng bền vững đang ngày càng phổ biến, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Trong đó, giá thành là yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến lựa chọn của người tiêu dùng. Trên thực tế, giá của các sản phẩm bền vững thường cao hơn so với sản phẩm thông thường, gây ra rào cản đối với nhiều người tiêu dùng. Ngoài ra, không phải ai cũng có đủ kiến thức để phân biệt giữa các sản phẩm thực sự thân thiện với môi trường và những sản phẩm chỉ mang tính tiếp thị xanh (greenwashing). Do đó, việc giáo dục và nâng cao nhận thức là yếu tố then chốt để thúc đẩy xu hướng này phát triển mạnh mẽ.

Sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng cũng vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra thách thức cho doanh nghiệp trong việc sản xuất và cung ứng sản phẩm theo tiêu chí xanh, sạch, minh bạch. Nhiều doanh nghiệp trong nước đã chọn hướng đi này làm lợi thế cạnh tranh, đầu tư công nghệ để cải tiến quy trình, giảm phát thải và hướng tới Net Zero.

Theo NielsenIQ Việt Nam, doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn trong tiếp cận công nghệ bền vững, đối mặt với chi phí sản xuất cao và thiếu nguồn lực chuyên môn. Tuy nhiên, những thương hiệu chủ động xanh hóa đã ghi nhận lợi ích lớn như gia tăng lòng trung thành từ khách hàng và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ.

Tiêu dùng bền vững không chỉ là một lựa chọn mà đang dần trở thành một trách nhiệm. Mỗi quyết định mua sắm có thể góp phần vào việc bảo vệ hành tinh và xây dựng một tương lai xanh hơn. Để thực sự tạo ra sự thay đổi, cần có sự chung tay của cả người tiêu dùng, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nhằm tạo ra một hệ sinh thái bền vững, nơi lợi ích kinh tế và môi trường có thể song hành cùng nhau.

Minh Khuê

Tags: