Trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới, thực hiện trách nhiệm xã hội là yếu tố tất yếu đối với các doanh nghiệp muốn mở rộng thị trường, đặc biệt là thị trường quốc tế. Khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp Việt Nam gặp phải chính là các ràng buộc phi thuế như: vấn đề bảo vệ môi trường, thực hành trách nhiệm với người lao động, bảo vệ tài nguyên, nguồn gốc xuất xứ sản phẩm,… Tuy nhiên, đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, nhận thức của doanh nghiệp về thực hiện các trách nhiệm này còn hạn chế. Đặc biệt, họ mới chỉ nhận thấy những chi phí bỏ ra trước mắt là rất lớn, mà chưa thấy được những lợi ích lâu dài đem lại từ việc làm này. Nghiên cứu được tiến hành tại 253 doanh nghiệp công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, kết quả nghiên cứu đã chỉ ra mối quan hệ tích cực giữa thực hiện trách nhiệm xã hội với môi trường và hiệu quả tài chính của doanh nghiệp. Kết quả này có ý nghĩa đối với việc xây dựng kế hoạch phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính của doanh nghiệp công nghiệp để phát triển.

Từ khóa: Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, môi trường, doanh nghiệp công nghiệp Phú Thọ.

Môi trường và các vấn đề môi trường từ lâu đã trở thành mối quan tâm của toàn nhân loại. Việc bảo vệ môi trường ở thời đại nào, thời điểm nào của mỗi quốc gia cũng là nhiệm vụ hết sức quan trọng. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề môi trường trong phát triển bền vững của đất nước, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách nhằm tăng cường vấn đề bảo vệ môi trường trên tất cả các khía cạnh: môi trường đất, môi trường nước, môi trường không khí, bảo vệ tài nguyên, da dạng sinh học,… Tuy nhiên, việc bảo vệ môi trường sẽ làm phát sinh chi phí của doanh nghiệp và các doanh nghiệp thường không tự nguyện, lảng tránh hoặc thực hiện không đầy đủ các khía cạnh của vấn đề bảo vệ môi trường. Bản thân mỗi DN không hiểu rằng chính hành động này đã bỏ lỡ cơ hội tiếp cận các thị trường cao cấp hay mở rộng thị trường quốc tế do những rào cản phi thuế của các nước phát triển. Mặt khác, bản thân mỗi doanh nghiệp còn thiếu kiến thức, chưa am hiểu, chưa nhận thức được các lợi ích thu được từ việc thực hiện tốt trách nhiệm với môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế là mở rộng thị trường, đặc biệt là các quốc gia đã phát triển nơi có giá bán cao, sản lượng tiêu thụ lớn từ đó gia tăng lợi nhuận cho DN.

Để nâng cao nhận thức của DN về những lợi ích khi thực hành trách nhiệm xã hội với môi trường, tác giả đã tiến hành nghiên cứu thực nghiệm tại 253 doanh nghiệp công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, kết quả nghiên cứu cho thấy DN sẽ thu được lợi ích về tài chính cao hơn khi thực hành tốt trách nhiệm xã hội với môi trường.

Thuật ngữ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (TNXHDN) xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1953, khi Howard Rothmann Bowen công bố cuốn sách “Trách nhiệm xã hội của doanh nhân”, nhằm mục đích tuyên truyền và kêu gọi người quản lý tài sản không làm tổn hại đến các quyền và lợi ích của người khác, kêu gọi lòng từ thiện nhằm bồi hoàn những thiệt hại do doanh nghiệp làm tổn hại cho xã hội. Trải qua hơn nửa thế kỷ hình thành và phát triển, ngày nay khái niệm và các nội dung TNXHDN đã được xây dựng thành các bộ tiêu chuẩn áp dụng rộng khắp trên toàn thế giới, trong đó phải kể đến tiêu chuẩn quốc tế ISO 26000: 2010 đưa ra các hướng dẫn về TNXHDN. Các nội dung cốt lõi của ISO 26000: 2010 bao gồm: điều hành tổ chức, quyền con người, thực hành lao động, môi trường, thực tiễn hoạt động công bằng, người tiêu dùng, sự tham gia và phát triển cộng đồng.

Theo yêu cầu của bộ tiêu chuẩn ISO 26000, nội dung TNXHDN của DN đối với môi trường, bao gồm các tiêu chí: (1) phòng ngừa ô nhiễm; (2) sử dụng tài nguyên bền vững; (3) giảm nhẹ và thích nghi với biến đổi khí hậu; (4) bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và khắc phục môi trường sống tự nhiên được thể hiện trong khung phân tích sau (Hình 1):