Tới thăm các ao nuôi của Trại nuôi cá Phú Thuận thuộc Công ty TNHH Thuận Hưng, (Đại Thành, Phụng Hiệp, Hậu Giang), ấn tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là mỗi ao nuôi rộng khoảng 2.400 mét vuông đều có biển ghi rõ diện tích, số cá, trọng lượng, cỡ và nguồn gốc cá giống.

Xung quanh ao là các thiết bị sục khí, đường nước vào, cống xả nước ra, cũng như thiết bị cho cá ăn tự động được xây dựng theo đúng tiêu chuẩn. Đến giờ cho ăn, trên bè di động là hai công nhân lần lượt đổ từng bao thức ăn xuống ao, còn trên mặt nước cá đớp mồi, quẫy đuôi đặc kín. Đây là trang trại đầu tiên trong vùng áp dụng công nghệ nuôi tiên tiến, bền vững theo tiêu chuẩn châu Âu.

Chị Châu Thị Mỹ Dung, quản lý Trại nuôi cá Phú Thuận cho biết, trước đây trại ươm cá giống và nuôi cá thịt theo cách truyền thống, cá ươm từ cá bột lên cá giống chỉ đạt tỷ lệ sống khoảng 7-10%. Tuy nhiên, từ khi áp dụng công nghệ mới, tỷ lệ này đã lên tới 19%. Đến khi chuyển nuôi từ cá giống sang nuôi cá lấy thịt ở ao tiêu chuẩn, tỷ lệ sống đạt 88-90%.

Tỷ lệ cá sống tăng lên đáng kể cũng đồng nghĩa với chi phí giá thành sản xuất ra 1 con giống sẽ giảm và khi chuyển sang hệ thống nuôi thương phẩm chắc chắn chất lượng con cá tra sẽ tốt hơn.

Sau quá trình đi thăm ao nuôi, chúng tôi đến Công ty Vĩnh Hoàn tìm hiểu về cách sử dụng hiệu quả năng lượng. Ông Huỳnh Đức Trung, Phó Tổng Giám đốc Công ty Vĩnh Hoàn cho biết, nhà máy hiện đang chế biến cá theo hướng tiết kiệm nước và tiết kiệm điện. Sau khi có ý kiến chuyên gia, nhà máy đã lắp lại vòi nước nhỏ hơn chỉ đủ dùng.

Bình thường, nhà máy cần sử dụng nước nóng vệ sinh thiết bị thì sử dụng năng lượng mặt trời, khi nước đạt khoảng 40 độ C thì mới gia nhiệt thêm. Bên cạnh đó là nâng cao ý thức công nhân trong sử dụng điện, nước trong quá trình chế biến...

Để được như vậy, theo ông Trung, bắt đầu từ tháng 3/2014 các chuyên gia tư vấn của Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC) trong khuôn khổ dự án SUPA đã đào tạo hướng dẫn công nhân nắm rõ quy trình tiết kiệm năng lượng. Sau ba đợt tư vấn, các chuyên gia xem xét các đối tượng ngoại vi tác động vào giảm thiểu phần tiêu tốn năng lượng trong sản xuất.

Kết quả là, nếu như năm 2013, để chế biến 1 tấn cá nhà máy tiêu tốn 438 KWh điện thì đến năm 2015 đã giảm được 55 KWh/tấn, còn 383 KWh, tiết kiệm được từ 6-10% điện năng. Như vậy có thể thấy rõ, trong năm 2015 nhà máy đã “bỏ túi” được khoảng 6 tỷ đồng do tiết kiệm điện.

Hài lòng vì hiệu quả kinh tế từ những việc làm tiết kiệm trên, nhưng theo ông Trung thì quan trọng nhất là phải làm sao thay đổi suy nghĩ, sự quan tâm từ người lãnh đạo đến người trực tiếp sản xuất để mang lại hiệu quả lâu dài. Phải nói thêm rằng, trong điều kiện giá cá tra đang thấp do bị cạnh tranh ở thị trường ngoài nước nhưng doanh nghiệp này vẫn có những lô hàng chất lượng cao lên đường theo đơn đặt hàng từ châu Âu, cũng là do tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất đặt ra từ những đơn vị nhập khẩu khó tính.

Để phát triển bền vững cá tra, Dự án Xây dựng Chuỗi cung ứng cá tra bền vững tại Việt Nam thuộc chương trình SWITCH-Asia đã được triển khai tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long từ tháng 4/2013 và dự kiến kéo dài 48 tháng.

Theo ông Hoàng Thành (Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Hà Nội), sở dĩ châu Âu phê duyệt dự án vì 40% sản lượng cá tra Việt Nam xuất khẩu vào thị trường này. Cùng với đó, châu Âu có chương trình thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững ở châu Á (SWITCH-Asia).

Do dự án phù hợp theo tiêu chí và định hướng của châu Âu nên đã được phê duyệt với nguồn tài trợ gần 1,9 triệu euro, bằng 80% ngân sách dự án. Bốn đối tác cùng thực hiện là Trung tâm sản xuất sạch hơn, WWF Áo, WWF Việt Nam, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP).

Theo đó, chuỗi cung ứng cá tra được thiết lập từ tiền sản xuất đến sản xuất, chế biến, thương mại và thị trường, cuối cùng là các cửa hàng bán lẻ. Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam là nước sản xuất, chế biến và xuất khẩu cá tra bền vững, thân thiện với môi trường, mang lại lợi ích kinh tế và xã hội.

Văn phòng CPSI