Sáng 07/04/2022 tại Hà Nội, Viện Năng Lượng (Bộ Công Thương) phối hợp với Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) tổ chức Diễn đàn Năng lượng sạch Việt Nam lần thứ 2 với chủ đề "Hướng tới trung hoà carbon - Cơ chế, chính sách, công nghệ, tài chính cho các dự án điện gió, điện mặt trời, điện khí". Sự kiện cũng Vinh danh 10 nhà đầu tư IPP năng lượng sạch uy tín và doanh nghiệp công nghệ, thiết bị, dịch vụ điện gió, mặt trời uy tín nhất Việt Nam 2021. 

Diễn đàn Năng lượng sạch Việt Nam lần thứ hai có sự tham dự của đại diện các cơ quan Chính phủ và Quốc hội, Ngân hàng nhà nước, các Bộ: Công Thương, Tài nguyên và Môi trường, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, các đại sứ quán, tổ chức quốc tế, viện nghiên cứu, đơn vị phụ trách phát triển điện lực... Đồng thời, Diễn đàn cũng có sự góp mặt của các tổ chức tài chính, doanh nghiệp, nhà đầu tư hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nói chung và năng lượng tái tạo nói riêng.

Quanh cảnh Diễn đàn.

Mục tiêu trung hòa carbon

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ TN&MT) cho biết: "Việt Nam đã đưa ra những cam kết cao nhất về giảm phát thải và ứng phó biến đổi khí hậu tại COP26. Mặc dù là nước đang phát triển với nguồn lực hạn chế, đồng thời cũng thuộc nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, Việt Nam vẫn thể hiện tinh thần hợp tác hành động cao với cộng đồng quốc tế". 

Ngay sau khi về nước, Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện cam kết bằng hành động. Trong đó có việc thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) do Thủ tướng Chính phủ đứng đầu. Điều này cho thấy quyết tâm của Việt Nam trong thúc đẩy chính sách, cơ chế, cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi và tận dụng các cơ hội huy động nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển hạ tầng nhằm ứng phó biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính. Dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng, các Bộ, ngành đã vào cuộc với quyết tâm rất cao để thực hiện các nhiệm vụ cấp bách, tận dụng cơ hội sau COP26. 

Ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ TN&MT), phát biểu tại Diễn đàn.

Đại diện Cục Biến đổi khí hậu cũng cho biết hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng và hoàn thiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050. Nội dung trọng tâm nhằm cụ thể hóa mục tiêu đưa phát thải ròng về 0 vào giữa thế kỷ. Để đạt mục tiêu đó, lĩnh vực năng lượng đóng vai trò quan trọng. 

Ông Nguyễn Văn Tấn khẳng định đây là cơ hội tốt để các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp đầu tư và các nhà khoa học cùng chia sẻ, trao đổi, tìm ra các bất cập trong việc triển khai các dự án điện gió, điện mặt trời, điện khí ở Việt Nam. Trên cơ sở đó xây dựng các đề xuất, kiến nghị tới Ban chỉ đạo COP26 và các cơ quan phụ trách, nhằm thúc đẩy sự phát triển năng lượng tái tạo, đóng góp vào mục tiêu quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính.

Cũng tại Diễn đàn, ông Vương Quốc Thắng, Ủy viên chuyên trách Uỷ ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội cho biết nhu cầu phát triển năng lượng sạch để đảm bảo phát triển kinh tế đang hiện hữu rất rõ ràng. Diễn đàn là cơ hội để các doanh nghiệp, nhà đầu tư, đơn vị thực thi chính sách của ngành điện cùng bày tỏ tâm tư, nguyện vọng tới Ủy ban Quốc hội trong việc tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong phát triển năng lượng sạch, hỗ trợ hoàn thiện các hành lang pháp lý liên quan. Từ đó, tạo cơ sở vững chắc cho sự phát triển của đất nước. 

Thách thức trong phát triển năng lượng sạch

Theo báo cáo tham luận của Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), tổng sản lượng sản xuất điện thế giới năm 2020 đạt 26.823 TWh; tăng trưởng trung bình đạt 2,9%/năm trong khoảng một thập kỷ trở lại. Việt Nam là nước đứng thứ hai khu vực và thứ 22 thế giới về sản lượng điện phát, đạt 239 TWh. 

Tuy nhiên, cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, tăng trưởng nhu cầu sử dụng điện dùng cho sản xuất và đời sống cũng cao chưa từng thấy. Theo thống kê, trong 10 năm trở lại, tăng trưởng công suất đỉnh hệ thống trung bình khoảng 10%/năm, công suất nguồn điện tăng trung bình 12%/năm. Dự báo, tăng trưởng công suất đỉnh Pmax hệ thống tới năm 2030 vào khoảng 8,5%/năm, lên hơn 300 tỷ kWh, và tăng khoảng 4%/năm, lên hơn 800 tỷ kWh tới năm 2045. 

Để đạt được mục tiêu net-zero, theo ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Trưởng phòng truyền tải điện của Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) yêu cầu bắt buộc là nâng công suất năng lượng tái tạo, trở thành nguồn năng lượng đóng góp chính trong cơ cấu năng lượng tới 32% vào năm 2030 và 58% vào năm 2045.  

Về vấn đề phân bố phụ tải, hiện tại trung tâm phụ tải tập trung tại khu vực Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Nhiều khu vực có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo lớn, nhưng phụ tải tại chỗ thấp, như: Trung Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Trung Bộ, miền Tây Nam Bộ. Thực tế này đặt ra những thách thức về cân đối phụ tải trong phát triển năng lượng tái tạo. Do đó, nhu cầu hiện hữu trước mắt là nâng cấp công suất truyền tải từ miền Trung và miền Nam ra miền Bắc. Nhu cầu này dự báo lên đến 5GW vào năm 2035 và 10GW vào năm 2040; sản lượng truyền tải khoảng 47-65 tỷ kWh/năm.

Tham luận của Viện Năng lượng cũng đề xuất một cơ cấu nguồn điện có tính đa dạng với sự đóng góp của hệ thống tích trữ năng lượng, gồm BESS, PSPP, hydro xanh và NH3… Bên cạnh đó là thực hiện công tác quản lý điện năng (DSM) để nâng cao hiệu quả hoạt động các nguồn năng lượng và giữ cân bằng công suất điện trong hệ thống. 

Dự báo, tăng trưởng công suất đỉnh Pmax hệ thống tới năm 2030 vào khoảng 8,5%/năm, lên hơn 300 tỷ kWh, và tăng khoảng 4%/năm, lên hơn 800 tỷ kWh tới năm 2045.

Ông Hoàng Trọng Hiếu, Phó Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực cho biết các chính sách của Chính phủ về thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo đã thúc đẩy tích cực quá trình chuyển dịch năng lượng sạch. Tính đến thời điểm hiện tại, tổng công suất lắp đặt năng lượng tái tạo đã đạt khoảng 20,7 GW, chiếm hơn 27% tổng công suất lắp đặt toàn hệ thống. Năm 2021, sản lượng điện phát từ nguồn năng lượng này đã đạt khoảng 30 tỷ kWh. Tuy nhiên, việc phát triển ồ ạt năng lượng tái tạo trong thời gian qua cũng gây ra vấn đề mất cân đối phụ tải theo khu vực địa lý. Nguyên do là bởi các dự án năng lượng gió, năng lượng mặt trời chủ yếu tập trung tại miền Trung và miền Nam. Theo ông Hiếu, đây là vấn đề cần lưu ý trong chiến lược phát triển năng lượng bền vững thời gian tới. 

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp với các Bộ, ngành nghiên cứu, xây dựng và báo cáo Thủ tướng Chính phủ Dự thảo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021 -2030, tầm nhìn đến năm 2045. Dự thảo với định hướng phát triển hài hòa công suất nguồn từng vùng, nâng cao độ tin cậy của hệ thống truyền tải; đồng thời hướng tới các giải pháp linh hoạt và đa dạng hóa các loại hình nguồn điện. 

Ngoài ra, Bộ Công Thương đang nghiên cứu, đề xuất giải pháp về chính sách và phát triển cơ sở hạ tầng để huy động nguồn năng lượng sạch tối ưu. Cụ thể, sửa đổi Luật Điện lực để hoàn chỉnh cơ chế chính sách về đầu tư, đấu thầu phát triển nguồn điện và lưới điện truyền tải. Bên cạnh đó nghiên cứu phương án đầu tư xây dựng hệ thống lưới điện đồng bộ, vận hành linh hoạt và tự động hóa cao từ truyền tải đến phân phối. 

Cần cơ chế thúc đẩy vốn

Một trong những khó khăn trong phát triển các dự án năng lượng sạch là yêu cầu lớn về vốn. Về vấn đề này, bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) cho biết Nhà nước đã có chủ trương khuyến khích đầu tư phát triển các dự án năng lượng sạch, năng lượng mới, trong đó bao gồm các định hướng về chính sách tín dụng. Cụ thể, Chỉ thị số 03/CT-NHNN về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Quyết định số 1552/QĐ-NHNN ban hành Kế hoạch hành động ngành ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh; Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Quyết định số 1604/QĐ-NHNN. Bên cạnh đó, Ngân hàng nhà nước cũng huy động nguồn lực từ các tổ chức tài chính quốc tế song và đa phương nhằm nâng cao năng lực tài chính cho các tổ chức tín dụng thực hiện tín dụng xanh, thúc đẩy thực hiện cấp vốn cho các dự án năng lượng sạch. 

Kết quả, đến cuối năm 2021, dư nợ tín dụng cho các dự án xanh đạt hơn 441.000 tỷ đồng, tăng 32,5% so với năm 2020. Trong đó dẫn đầu là các dự án năng lượng tái tạo, với hơn 47%. 

Tín dụng cho các dự án năng lượng tái tạo chiếm 47% tổng dư nợ tín dụng cho các dự án xanh.

Tuy nhiên, đại diện Ngân hàng Nhà nước cũng nhận định việc tiếp cận vốn tín dụng của các dự án năng lượng tái tạo còn nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc thời gian hoàn vốn dài chưa phù hợp với loại hình cho, rủi ro cao vì liên quan đến biến động giá, thời tiết, hệ thống truyền tải chưa đồng bộ… Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng cũng gặp khó khăn trong việc tính toán hiệu quả đầu tư, lập kế hoạch trả nợ. 

Để đẩy mạnh vốn cho năng lượng tái tạo, bà Thanh Tùng khuyến nghị các Bộ, ngành cần rà soát để tham mưu với Chính phủ nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý về tiêu chí môi trường cho dự án được cấp tín dụng xanh; chính sách đồng bộ cho từng lĩnh vực, ngành để thu hút nguồn vốn xanh; sớm ban hành chính sách về giá điện… Đồng thời nghiên cứu phương án xây dựng Quỹ năng lượng tái tạo, thí điểm các chính sách hợp tác để tạo điều kiện thu hút nguồn vốn cho lĩnh vực này. 

Bên cạnh các khuyến nghị về cơ chế, chính sách thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển năng lượng sạch, các diễn giả cũng trình bày các công nghệ liên quan như năng lượng nguyên tử, giải pháp tổng thể cho dự án điện gió xa bờ, chuyển đổi số và tích hợp năng lượng tái tạo… 

Cũng tại diễn đàn, Top 10 nhà đầu tư IPP trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và doanh nghiệp tiêu biểu cung cấp dịch vụ, công nghệ năng lượng sạch năm 2021 đã được vinh danh. 10 doanh nghiệp bao gồm: Công ty TNHH Tree Marine, CTCP Vận tải đa phương thức Vietranstimex, Công ty Ginlong Technologies, CTCP Xây dựng công trình IPC, CTCP Tập đoàn T&T, CTCP Đầu tư xây dựng Trung Nam, CTCP Đầu tư Hacom Holdings, Tập đoàn Super Energy, CTCP Kosy, và Công ty TNHH Đầu tư xây dựng và thương mại Phương Anh. 

Hải Yến