Tiêu dùng bền vững chính là chìa khóa cho công cuộc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo an sinh xã hội.

Trao đổi tại buổi tọa đàmTọa đàm trực tuyến "Kinh doanh trách nhiệm - Tiêu dùng bền vững trong thời kỳ bình thường mới” do Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) tổ chức 12/2021 tại Hà Nội. Ông Hồ Tùng Bách, Phó trưởng Phòng Bảo vệ người tiêu dùng, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cho biết: Theo số liệu Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc, nhu cầu của con người đang vượt quá khả năng tái sản xuất của tự nhiên. Cụ thể, trong vòng 9 tháng, thế giới tiêu thụ nguồn tài nguyên thiên nhiên nhiều hơn nguồn tài nguyên thiên nhiên trái đất có thể sản xuất trong 1 năm và tỷ lệ này sẽ còn tăng trong tương lai.

“Có thể thấy, nhân loại đang phải đối mặt với nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng trong khi các nguồn tài nguyên thiên nhiên đang càng cạn kiệt. Điều này kéo theo rất nhiều vấn đề bất ổn như: Khoảng cách giàu - nghèo; ô nhiễm môi trường; biến đổi khí hậu,… Trong bối cảnh đó, phương án tối ưu nhất để giải quyết những bất ổn này là thực hành sản xuất, tiêu dùng bền vững” - đại diện Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng khẳng định.

Theo ông Bách, sản xuất, tiêu dùng bền vững được hiểu là việc sử dụng các sản phẩm và dịch vụ đáp ứng các nhu cầu thiết yếu giúp nâng cao chất lượng cuộc sống trong khi giảm thiểu tối đa việc sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên và nguyên liệu độc hại; đồng thời, hạn chế phát thải các chất ô nhiễm trong suốt vòng đời của sản phẩm với mục tiêu không gây nguy hại cho các thế hệ tương lai.

Trong quá trình tiêu dùng, bên cạnh chủ thể là Chính phủ, doanh nghiệp thì người tiêu dùng, tức là cá nhân, hộ gia đình có vai trò rất quan trọng. Vai trò này được thể hiện thông qua tỷ trọng và mức độ đóng góp đáng kể của người tiêu dùng vào tổng khối lượng tiêu dùng chung của nền kinh tế.

Cũng theo ông Hồ Tùng Bách, phát triển bền vững là quá trình phát triển có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý hài hòa giữa ba mặt: Kinh tế, xã hội và môi trường. Trong đó, phát triển bền vững về môi trường là việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, duy trì một nền tảng nguồn lực ổn định, tránh khai thác quá mức các hệ thống nguồn lực tái sinh. Phát triển bền vững về môi trường cần duy trì sự đa dạng sinh học, sự ổn định khí quyển và các hoạt động sinh thái khác, cần hạn chế vấn đề nhiễm môi trường bao gồm cả ô nhiễm đô thị và khu công nghiệp, cần phải quản lý và xử lý tốt chất thải rắn, chất thải nguy hại, có khả năng ngăn ngừa và giảm thiểu các tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai. Ngoài ra, phát triển bền vững về môi trường cần phải hướng được các doanh nghiệp từng bước thay đổi mô hình sản xuất, hướng doanh nghiệp đến các công nghệ sản xuất sạch hơn, thân thiện với môi trường hơn. Phát triển bền vững về môi trường phải đảm bảo không làm phương hại đến kinh tế và xã hội…

​
Ông Hồ Tùng Bách, Phó trưởng Phòng Bảo vệ người tiêu dùng, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng chia sẻ trên sóng truyền hình

Bà Phạm Quế Anh, Chuyên gia Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức, đối với cả sản xuất và tiêu dùng bền vững, chính sách chung của Việt Nam cũng như các quốc gia khác trên thế giới là "khuyến khích, thúc đẩy thông qua các chính sách ưu đãi, giáo dục". Tuy nhiên, trong lĩnh vực sản xuất, doanh nghiệp nào có hành vi phá hoại môi trường hoặc trong quá trình sản xuất, kinh doanh có gây hại cho môi trường mà không có biện pháp khắc phục kịp thời thì có thể bị xử lý, xử phạt vi phạm. Còn trong lĩnh vực tiêu dùng thì khác, chúng ta không thể xử phạt người tiêu dùng vì họ sử dụng nhiều túi nilon hơn mức cần thiết, hay phung phí điện, nước...

Theo đại diện Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức, đối với tiêu dùng bền vững, các cơ quan quản lý nhà nước chỉ có thể đẩy mạnh giáo dục tiêu dùng và tuyên truyền phổ biến thông tin; hoặc sử dụng các chương trình social marketing, tức là áp dụng các khái niệm và kỹ thuật marketing để đạt được những mục tiêu hướng về “lợi ích chung của xã hội” hay choice-editing, tức là "biên tập" các lựa chọn của người tiêu dùng bằng cách loại bỏ các sản phẩm "không bền vững" khỏi thị trường.

Ngoài ra, việc nâng cao tiêu chuẩn và quy định các yêu cầu về minh bạch thông tin sản phẩm cũng giúp tạo điều kiện cho người tiêu dùng có thể có lựa chọn đúng và trúng hơn, không bị mắc lừa bởi các thông tin, chỉ dẫn hoặc nhãn mác cố tình gây nhầm lẫn, đánh lừa người tiêu dùng về tính bền vững của sản phẩm. "Chính phủ Việt Nam và các cơ quan quản lý nhà nước cần đẩy mạnh hơn nữa các chương trình, hoạt động giáo dục, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng, hợp tác và tài trợ cho các tổ chức xã hội hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ người tiêu để họ tiến hành các chương trình cộng đồng về thực hành tiêu dùng bền vững, trên cơ sở nghiên cứu và học tập kinh nghiệm quốc tế phù hợp" - Phạm Quế Anh đề xuất.

Trong bối cảnh tình hình kinh doanh gặp nhiều khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19, trách nhiệm kinh doanh của các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, tiêu dùng càng được nhấn mạnh hơn. Ông Lê Văn Liêm, Giám đốc khu vực Miền Bắc, Liên hiệp HTX Thương mại TP. Hồ Chí Minh cho biết: Trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, doanh nghiệp luôn đảm bảo các nguyên tắc, quy trình chọn lọc hàng hóa, đảm bảo hàng hóa đến tay người tiêu dùng chất lượng nhất. Ngoài ra, luôn tìm kiếm và lựa chọn đối tác kinh doanh đảm bảo nguồn cung và chất lượng, đảm bảo các tiêu chí lựa chọn của Saigon Coopmart; lựa chọn sản phẩm kinh doanh và dịch vụ thân thiện với môi trường.

"Là đơn vị bán lẻ có uy tín trên thị trường, Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TP. Hồ Chí Minh - Saigon Co.op và hệ thống Co.opmart, luôn ý thức rõ trách nhiệm của mình trong việc cung ứng hàng hóa đến tay người tiêu dùng, cũng như luôn đấu tranh chống lại nạn sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng hóa xuất xứ không rõ ràng, kém chất lượng để thiết thực bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng" - Lê Văn Liêm ông khẳng định.

Cũng theo đại diện Saigon Co.op, thời gian qua, hệ thống Co.opmart đã xây dựng chính sách, chiến lược trong việc thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng bền vững. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ nhà nước trong công tác tuyên truyền sản xuất - tiêu thụ sản phẩm cũng là yếu tố quan trọng góp phần duy trì sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Chia sẻ về quy định liên quan đến đảm bảo sản xuất và tiêu dùng bền vững được quy định trong Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, ông Hồ Tùng Bách, cho biết: Hiện chỉ có một số nội dung như xác định chính sách của Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng, phát triển công nghệ tiên tiến để sản xuất hàng hóa, cung ứng dịch vụ an toàn, bảo đảm chất lượng; quy định nghĩa vụ của người tiêu dùng về việc lựa chọn tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không làm tổn hại đến môi trường, trái với thuần phong mỹ tục và đạo đức xã hội, không gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe của mình và của người khác. “Các quy định trên đây mới chỉ đề cập một phần nhỏ nội dung trong khái niệm sản xuất, tiêu dùng bền vững. Thực tế, trong quá trình thực thi vừa qua, các quy định này, đặc biệt là việc tuân thủ nghĩa vụ lựa chọn hàng hóa của người tiêu dùng còn gặp nhiều khó khăn dẫn đến kết quả không cao” - đại diện Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng nhận định.

Lý giải về nguyên nhân của kết quả này, ông Hồ Tùng Bách cho rằng: Người tiêu dùng hiện nay chưa có nhiều thông tin và chưa có đủ điều kiện về kinh tế để lựa chọn tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ bền vững. Mới đây, Quốc hội đã đồng ý cho phép sửa đổi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan được giao chủ trì xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) đã có những nghiên cứu và dự thảo một số quy định nhằm thúc đẩy hoạt động sản xuất, tiêu dùng bền vững.

“Tuy nhiên, có thể thấy đây là vấn đề rất rộng, liên quan đến trách nhiệm và sự tham gia của nhiều chủ thể, cơ quan nhà nước, tổ chức, cộng động doanh nghiệp và người tiêu dùng. Vì vậy, trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Luật sắp tới, Bộ Công Thương sẽ chủ động đưa vấn đề sản xuất, tiêu dùng bền vững để xin ý kiến đóng góp rộng rãi của các cơ quan, tổ chức” - ông Hồ Tùng Bách nói.