Trong tiến trình chuyển đổi xanh và hướng tới phát triển bền vững, tái chế và kinh tế tuần hoàn đang ngày càng khẳng định vai trò trung tâm. Không chỉ giúp giảm gánh nặng tài nguyên, giảm phát thải và chất thải ra môi trường, mô hình này còn mở ra cơ hội tối ưu hóa chi phí, nâng cao giá trị vòng đời sản phẩm và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trên thực tế, hành trình này không hề dễ dàng, đặc biệt với khối doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) vốn chiếm đến 90% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam. Đa phần nhóm này gặp hạn chế về vốn đầu tư, công nghệ sản xuất, quản trị chuỗi cung ứng cũng như hiểu biết về mô hình kinh tế tuần hoàn và quy trình tái chế hiện đại. 

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, không ít doanh nghiệp mong muốn tham gia quá trình chuyển đổi xanh nhưng gặp khó trong việc tiếp cận thông tin, thiếu các cơ chế tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật hay mô hình mẫu phù hợp để học hỏi. Việc đánh giá, chứng nhận ESG (môi trường, xã hội, quản trị) hay minh bạch hóa nguồn nguyên liệu đầu vào bền vững cũng là rào cản lớn.

Ngay cả các doanh nghiệp có tiềm lực như Unilever Việt Nam cũng đối mặt với thách thức trong khâu tái chế. Bà Lê Thị Hồng Nhi - Phó Tổng Giám đốc công ty cho biết nguồn cung nhựa tái chế chất lượng cao hiện rất hạn chế. Dù Việt Nam đã có quy định phân loại rác tại nguồn, song việc triển khai chưa đồng bộ khiến chất lượng nguyên liệu đầu vào không đạt chuẩn, làm tăng chi phí xử lý. 

Bên cạnh đó, công nghệ tái chế trong nước vẫn còn manh mún và kém hiệu quả. Số cơ sở có thể sản xuất nhựa tái chế đạt tiêu chuẩn an toàn cho thực phẩm, mỹ phẩm… vẫn rất ít. Điều này khiến nhựa tái chế tại Việt Nam có giá cao hơn 20% so với nhựa nguyên sinh.

Trước những thách thức đó, các cơ quan quản lý đã bắt đầu có những động thái mạnh mẽ nhằm xây dựng nền tảng cho thị trường vật liệu tái chế. Theo ông Cù Huy Quang - Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và chuyển đổi xanh, Bộ Công Thương, từ năm 2021 đến nay, Việt Nam đã ban hành 3 bộ tiêu chuẩn cho sản phẩm nhựa tái chế và dự kiến sẽ có thêm 5 tiêu chuẩn nữa vào năm 2025.

Cùng với đó, nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn, tái chế tại chỗ và tái sử dụng chất thải đã được triển khai thí điểm tại một số cụm công nghiệp. Những mô hình này không chỉ thay đổi tư duy sử dụng tài nguyên mà còn tạo cơ sở dữ liệu thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nhân rộng quy mô và điều chỉnh phù hợp với từng ngành.

Trong giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Công Thương sẽ triển khai Chương trình thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất và tiêu dùng bền vững, tập trung vào các mục tiêu: hình thành sản phẩm xanh, tiêu chí xanh, phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn và nâng cao hiệu quả sản xuất. Tái chế không chỉ là một khâu trong chuỗi sản xuất, mà còn là chiến lược sống còn để doanh nghiệp đảm bảo tiêu chuẩn môi trường, duy trì thị trường xuất khẩu và đáp ứng kỳ vọng của người tiêu dùng trong bối cảnh toàn cầu hóa.