Theo thông tin từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), năm 2023, ngành thép sản xuất được khoảng 20 triệu tấn thép thô. Nhờ đó, Hiệp hội Thép thế giới đã xếp hạng công nghiệp thép Việt Nam đứng thứ 13 thế giới về sản xuất thép thô; đứng đầu châu Á và Đông Nam Á về sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Ngành công nghiệp thép Việt Nam đã đạt nhiều kết quả khả quan, giữ vững vị thế là quốc gia sản xuất và tiêu thụ thép hàng đầu Đông Nam Á.

Riêng trong 8 tháng đầu năm năm 2024 sản xuất và bán hàng thép thành phẩm đạt khoảng 19 triệu tấn (tăng 9% so với cùng kỳ 2023), xuất khẩu thép thành phẩm ước đạt 8,6 triệu tấn (tăng 8,5% so với cùng kỳ 2023). Sản phẩm thép Việt Nam có mặt tại hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ, như khu vực ASEAN (chiếm 26%), Liên minh châu Âu (25%), Hoa Kỳ (15%)…

Tuy có sự phát triển mạnh mẽ, song ngành thép đang phải đối diện với nhiều thách thức. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), ngành thép chiếm khoảng 7% tổng lượng khí CO2 phát thải toàn cầu. Quá trình sản xuất thép truyền thống chủ yếu dựa vào than đá, dẫn đến việc phát thải một lượng lớn khí CO2. 

Nghiên cứu cho thấy rằng ngành thép không chỉ gây ra ô nhiễm không khí mà còn ảnh hưởng đến chất lượng nước và đất do quá trình khai thác quặng sắt và tiêu thụ nước. Với nhu cầu thép ngày càng tăng từ các thị trường đang phát triển, áp lực về môi trường cũng ngày một lớn. Vì vậy, việc chuyển đổi xanh trong ngành thép không chỉ là lựa chọn mà còn là một yêu cầu cần thiết.

Tại Việt Nam, thép là một trong 6 ngành đầu tiên chịu tác động trực tiếp của cơ chế carbon biên giới EU (CBAM). các doanh nghiệp ngành thép đã tích cực, chủ động áp dụng công nghệ tiên tiến trong các hoạt động hàng ngày cũng như trong vận hành sản xuất để tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải carbon, tiến tới chuyển đổi xanh và áp dụng các giải pháp sản xuất thép xanh hơn.

Theo nhận định, nếu các doanh nghiệp thép Việt Nam không ứng phó tốt với CBAM, xuất khẩu sang EU sẽ bị ảnh hưởng, nguy cơ hơn là mất thêm nhiều thị trường khác khi những quốc gia này đang xem xét áp dụng các quy định tương tự như CBAM.

Một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi xanh là chi phí đầu tư cao. Trên thực tế, giữa thép xanh và thép xám đang có sự chênh lệch lớn về giá thành. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí của doanh nghiệp tiêu thụ. Do đó, để đạt được các mục tiêu đã đặt ra, ngành thép cần xây dựng nhiệm vụ, lộ trình cụ thể trong thực hiện cắt giảm khí thải ngành thép

Trong đó, ưu tiên đầu tư vào công nghệ mới như quá trình điện phân hoặc sử dụng hydrogen, có thể giúp giảm đáng kể phát thải CO2. Nhiều công ty hiện nay đang nghiên cứu và phát triển các phương pháp này, và sự hợp tác với các tổ chức nghiên cứu có thể thúc đẩy tiến bộ nhanh chóng. Chẳng hạn, một số nhà sản xuất thép hàng đầu đã bắt đầu áp dụng quy trình sản xuất thép bằng điện, giúp giảm thiểu đáng kể lượng khí thải trong quá trình sản xuất.

Đồng thời, tăng cường tái chế là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để giảm thiểu tác động môi trường. Việc sử dụng thép tái chế không chỉ giúp giảm thiểu khai thác tài nguyên mà còn giảm phát thải CO2 trong quá trình sản xuất. Hệ thống thu gom và tái chế hiệu quả sẽ giúp tối ưu hóa tài nguyên và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Nhiều quốc gia đã áp dụng các chính sách khuyến khích tái chế, điều này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn tạo ra giá trị kinh tế.

Ngoài ra, chính sách hỗ trợ từ chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh. Chính sách có thể cung cấp các ưu đãi thuế, trợ cấp cho các công nghệ xanh và phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ quá trình chuyển đổi. Hơn nữa, việc thiết lập các tiêu chuẩn và quy định chung về sản xuất thép bền vững có thể thúc đẩy sự phát triển của ngành thép theo hướng bền vững.

Tăng cường hợp tác quốc tế cũng là một giải pháp quan trọng nhằm chia sẻ công nghệ, kinh nghiệm và nguồn lực. Các tổ chức quốc tế có thể đóng vai trò trung gian trong việc thiết lập các tiêu chuẩn và quy định chung, nhằm tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng cho tất cả các nhà sản xuất thép. Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia đã hợp tác trong việc phát triển công nghệ xanh, chia sẻ những thành công và thách thức trong quá trình chuyển đổi.

Cuối cùng, nâng cao nhận thức của cộng đồng và doanh nghiệp về tầm quan trọng của chuyển đổi xanh là một yếu tố không thể thiếu. Giáo dục và truyền thông về lợi ích của sản xuất thép bền vững không chỉ giúp tăng cường nhận thức mà còn tạo ra sự ủng hộ từ cộng đồng và thị trường. Các công ty thép cần tích cực truyền thông về những nỗ lực của họ trong việc giảm thiểu tác động đến môi trường, từ đó xây dựng niềm tin và sự trung thành từ phía khách hàng.

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi xanh trong ngành thép không chỉ đơn thuần là một sự lựa chọn mà là một điều bắt buộc để đáp ứng yêu cầu của thời đại. Mặc dù có nhiều thách thức, nhưng với các giải pháp phù hợp, ngành thép hoàn toàn có thể hướng tới một tương lai xanh hơn, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu. Sự chuyển mình từ sản xuất thép truyền thống sang sản xuất xanh không chỉ tạo ra lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường sống của chúng ta.