Theo các số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới, chỉ riêng trong năm 2018 ước tính Việt Nam đã thải ra trên 31 triệu tấn rác thải sinh hoạt và gần 5 triệu tấn rác thải nhựa (nhựa chiếm đến 64% tỷ lệ vật liệu dùng trong ngành bao gói và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên). Trong khi đó, chỉ khoảng 14% lượng rác thải nhựa được thu gom chủ yếu bởi những người nhặt rác, tái chế bởi các doanh nghiệp nhỏ. Hàng ngày, người dân đều sử dụng rất nhiều đồ nhựa, như: chai nhựa, cốc nhựa, thìa nhựa, bàn ghế nhựa, quạt nhựa, túi nhựa, ống hút, đồ chơi bằng nhựa,... các sản phẩm đó sau khi sử dụng bịvứt bỏ ra môi trường xung quanh và trở thành một loại rác thải rất đáng lo ngại, vì đây là những sản phẩm rất khó phân hủy và rất khó xử lý. Chính vì vậy, rác thải nhựa đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất mà các quốc gia đang phải đối mặt. Việc lạm dụng sản phẩm sử dụng bao bì nhựa, nhất là túi nilon khó phân hủy, bao bì sản phẩm nhựa dùng một lần đã và đang để lại những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường. Trong khoảng thời gian từ năm 1990 đến năm 2015, số lượng tiêu thụ nhựa ở Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng, từ 3,8 kg/người/năm lên đến 41 kg/người/năm. Còn theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, chỉ số tiêu thụ nhựa trên đầu người của Việt Nam trong khoảng 20 năm qua đã tăng hơn 10 lần, từ 3,8 kg/năm/người năm 1990 lên mức 54 kg/năm/người vào năm 2018.

Trước vấn nạn ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa tăng cao, người tiêu dùng có xu hướng sử dụng bao bì thân thiện môi trường - bao bì xanh thay thế và hướng đến việc đảm bảo sức khỏe, cải thiện chất lượng môi trường sống. Bao bì thân thiện môi trường là xu hướng đang được nhiều doanh nghiệp quan tâm hiện nay, việc sử dụng các loại bao bì thân thiện môi trường - bao bì xanh không chỉ góp phần vào việc giảm thiểu tác nhân gây ảnh hưởng xấu đến môi trường mà còn mang nhiều lợi ích thiết thực, giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, phát triển bền vững,…

Từ sự cấp thiết của xu hướng tiêu dùng thân thiện và bảo vệ môi trường, sự cần thiết, khuyến khích phát huy các quyết định mua sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường của khách hàng, tác giả đã thực hiện nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường của khách hàng ở Bình Dương.

Bao bì là một loại sản phẩm không thể thiếu trong công nghiệp, được dùng để bao gói và chứa đựng thành phẩm sản xuất nhằm mục đích bảo vệ giá trị sử dụng của hàng hóa. Bao bì giúp cho việc vận chuyển, xếp dỡ, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm dễ dàng và thuận lợi hơn, đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về sản phẩm và quảng cáo sản phẩm. Vật liệu làm bao bì được chia thành 2 loại chính sau:

Các vật liệu cứng: thủy tinh, gốm, sứ, gỗ, bìa cứng, kim loại…

Các vật liệu mềm: giấy, nilon, màng vật liệu trùng hợp.

Bao bì thân thiện với môi trường có nghĩa là ít tác động tiêu cực đến môi trường, có khả năng cải thiện môi trường mà không làm thay đổi chất lượng phía trong của sản phẩm.

Sản phẩm có bao bì thân thiện với môi trường là sản phẩm mà bao bì của nó bao gồm đầy đủ các đặc điểm theo nguyên tắc 4R1D (Reduce - Reuse - Reclaim - Recycle - Degradable). Cụ thể:

Giảm thiểu (Reduce): Sử dụng bao bì thân thiện với môi trường làm giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường. Những bao bì được thiết kế sao cho mỏng, nhẹ, thậm chí có khả năng tái sử dụng nhiều lần.

Tái sử dụng (Reuse): Những bao bì cũ, sau khi được xử lý đơn giản có thể tái sử dụng mà vẫn giữ nguyên vẹn các đặc tính ban đầu. Việc có thể tái sử dụng các bao bì này làm giảm đáng kể khối lượng chất thải ra môi trường mỗi ngày.

Cải tạo (Reclaim): Thông qua việc tái chế chất thải bao bì, sản xuất các sản phẩm tái tạo (như sử dụng đốt nhiệt, ủ phân và các biện pháp khác) giúp cải thiện điều kiện đất đai và đạt được mục đích tái sử dụng.

Tái chế (Recycle): Sử dụng nguyên liệu thô, chi phí thấp, ô nhiễm thấp làm nguyên liệu đóng gói, đặc biệt là được lựa chọn làm bằng những vật liệu dễ tái chế, không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường mà còn tiết kiệm nguyên liệu thô, thuận tiện để tái chế tài nguyên.

Phân hủy dễ dàng (Degradable): Bao bì thân thiện với môi trường được làm từ chất liệu dễ phân hủy, chất thải bao bì cuối cùng không thể tái sử dụng và không tạo thành chất thải vĩnh viễn.

Phương pháp định tính: Trong thời gian nghiên cứu, tác giả phỏng vấn chuyên sâu ý kiến chuyên gia (là những người có kinh nghiệm từ 5 năm trở lên trong lĩnh vực nghiên cứu, sản xuất và sử dụng bao bì thân thiện với môi trường), từ đó lập ra bảng câu hỏi để khảo sát các khách hàng ở Bình Dương về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường.

Phương pháp định lượng: Sau khi thu thập được các dữ liệu, tác giả sử dụng phần mềm thống kê Excel, SPSS 20.0, để hỗ trợ cho việc tính toán, phân tích, từ đó làm cơ sở xác định các yếu tố tác động đến quyết định mua sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường, phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp cho nghiên cứu này.

Dựa trên các nghiên cứu trong và ngoài nước trước đây, các tác giả xây dựng mô hình nghiên cứu gồm 6 nhân tố độc lập tác động đến quyết định mua sản phẩm sử dụng bao bì thân thiện với môi trường của khách hàng tại Bình Dương như trình bày tại Hình 1.

Trong nghiên cứu này, các tác giả kiểm định độ tin cậy của các thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha. Thang đo đạt độ tin cậy khi hệ số Cronbach’s Alpha lớn hơn 0,6 và hệ số tương quan biến tổng lớn hơn 0,3. Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo trước khi phân tích nhân tố khám phá thu được trong Bảng 1.

Kết quả phân tích nhân tố khám phá thu được KMO = 0,914 (0,5 ≤ 0,914 ≤1 nên thỏa điều kiện) cho thấy phân tích nhân tố trong nghiên cứu này là phù hợp. Kết quả kiểm định Bartlett's: Có giá trị Sig. = 0,000 < 0,05. Vì vậy các biến quan sát có tương quan với nhau trong mỗi nhóm nhân tố. Tổng phương sai trích bằng 58,427% ≥ 50% đáp ứng tiêu chuẩn (58,427% thay đổi của các nhân tố được giải thích bởi các biến quan sát).

Kết quả Bảng 4 cho thấy R2 = 0,459, nghĩa là các biến độc lập trong nghiên cứu này đã giải thích được 45,9% sự thay đổi của biến phụ thuộc.