Là vùng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội của cả nước, đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) được kỳ vọng sẽ là mảnh đất cung cấp năng lượng sạch cho cả nước trong thời gian tới.

ĐBSCL có khí hậu gió mùa, nóng và ẩm với 2 mùa rõ rệt. Mỗi năm, vùng đồng bằng này nhận trung bình 2.200-2.500 giờ nắng, với năng lượng bức xạ mặt trời trung bình ngày 4,3-4,9 kWh/m2. Tiềm năng khai thác năng lượng ánh sáng rõ ràng rất lớn. Ước tính, cứ 1 m2 lắp đặt các tấm pin mặt trời có thể thu 5 kWh điện mỗi ngày. Nguồn chiếu sáng này rất ổn định với hơn 90% số ngày trong năm đều nhận được ánh sáng mặt trời đủ mạnh để vận hành các tấm thu năng lượng mặt trời.

Ông Mai Chí Cường, Phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương tỉnh An Giang, cho biết năng lượng mặt trời được lựa chọn là một trong những nguồn năng lượng tái tạo thay thế chủ yếu trong chiến lược phát triển năng lượng của tỉnh. Gần đây, tỉnh An Giang đã hoàn tất đề án phát triển nguồn năng lượng mặt trời của tỉnh đến năm 2020, xét đến 2030, nhằm giúp các địa phương xác định các khu vực tiềm năng và tạo điều kiện cho các nhà đầu tư điện khai thác hiệu quả, đáp ứng nhu cầu điện phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.

Tại tỉnh An Giang, là nơi có địa hình cao nhất ĐBSCL, mỗi năm trung bình có tới 2.400 giờ nắng, cường độ bức xạ mỗi ngày khoảng 4,7-5,1 kWh/m2, phân bố khắp địa bàn, cao nhất là ở khu vực phía bắc của tỉnh (gồm các huyện/thị An Phú, Tân Châu, Châu Đốc, Phú Tân và một phần huyện Chợ Mới) có bức xạ mặt trời bình quân 5,1 kWh/m2/ngày và thấp nhất là khu vực đồi núi (thuộc huyện Tri Tôn và Tịnh Biên), cường độ bức xạ bình quân 4,7 kWh/m2/ngày.

Hiện An Giang có tới 10 dự án đầu tư nhà máy điện mặt trời với tổng công suất khoảng 780 MWp tập trung tại các huyện Tịnh Biên, Tri Tôn và Châu Thành. Trong đó, đã có 4 nhà máy đầu tư xây dựng đi vào hoạt động, phát điện thương mại, tổng công suất 214 MWp, quy mô nhất là nhà máy điện mặt trời Solar PV1 tại huyện Tịnh Biên, có công suất 104 MWp (tổng công suất dự kiến sau khi hoàn thành giai đoạn II lên đến 210 MWp). Còn lại 6 dự án đang trình Bộ Công Thương thẩm định, phê duyệt.

Ở cuối nguồn sông Cửu Long, Trà Vinh là một tỉnh ven biển, lượng bức xạ trung bình năm đo được tại khu vực duyên hải đạt từ 1.700 kWh-1900 kWh/m2 với cường độ với bức xạ ngày trung bình hơn 4.9 kWh/m2. Tại xã Dân Thành, thị xã Duyên Hải, dự án xây dựng nhà máy điện mặt trời kết hợp nông nghiệp công nghệ cao, công suất 165 MWp, quy mô 171 ha (bao gồm 32 trạm Inverter, một trạm biến áp 2x90 MVA và hơn 440.000 tấm pin mặt trời) đã được khởi công, với tổng vốn đầu tư 3.500 tỷ đồng, dự kiến sẽ đưa vào hoạt động trong năm nay.

Cùng với các dự án xây dựng nhà máy quy mô lớn, các hình thức ứng dụng công nghệ tận dụng năng lượng mặt trời phát điện đang được chính quyền, cơ quan chức năng khuyến khích phổ biến rộng rãi trong sinh hoạt, sản xuất khắp các địa phương. Tại tỉnh An Giang, các cơ sở, doanh nghiệp, hộ gia đình đầu tư lắp đặt đấu nối với lưới điện, tổng công suất đạt khoảng 600 kWp, ở các đô thị trong vùng ĐBSCL cũng đang phổ biến.

Qua tính toán chi tiết, PGS.TS. Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biển đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ, khẳng định việc đầu tư lắp điện mặt trời đối với các gia đình ở đô thị tận dụng được nguồn năng lượng tái tạo, giảm ô nhiễm môi trường, gia tăng giá trị năng lượng trong sinh hoạt, lợi nhuận đầu tư cao hơn tiền gửi ngân hàng.

Ở nông thôn, việc đầu tư các thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời để điều khiển công cụ, phương tiện kiểm soát nguồn nước phục vụ canh tác lúa đang được quan tâm triển khai ở tỉnh Trà Vinh, huyện Tháp Mười (tỉnh Đồng Tháp), huyện Thạnh Phú (tỉnh Bến Tre) và ứng dụng năng lượng mặt trời kết hợp vi sinh ở các trang trại nuôi tôm ở các tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau.

Đặc biệt, ngày càng có nhiều sáng kiến, sáng chế tận dụng năng lượng mặt trời vận hành thiết bị, phương tiện phục vụ sản xuất hiệu quả. Điển hình, ông Huỳnh Thiện Liêm (xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, Đồng Tháp) cùng nhóm cộng sự sáng chế thuyền chở khách du lịch sử dụng năng lượng mặt trời; ông Trần Trung Hiếu ở huyện Châu Thành (tỉnh An Giang) đã chế tạo ra máy phun thuốc trừ sâu sử dụng năng lượng mặt trời.

Cách đây 15 năm, ít ai ngờ rằng mảnh đất U Minh Hạ, cuối trời nam Tổ quốc lại bừng sáng cả một góc trời, soi sáng niềm tin khi Cụm Khí-Điện-Đạm đi vào hoạt động. Bởi, trước đó, U Minh Hạ được biết đến là mảnh đất sình lầy, nơi rừng thiêng nước độc “dưới sông sấu lội trên bờ cọp tha”. Vậy mà chính nơi đây đã làm nên dòng điện hòa vào lưới điện quốc gia tỏa đi khắp đất nước.

Một tín hiệu vui cho ĐBSCL là Bộ Giao thông vận tải cùng các tỉnh ĐBSCL chính thức khởi động các bước để sớm hoàn thiện đưa cảng biển Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng vào hoạt động. Đây là cảng biển lớn nhất khu vực ĐBSCL với tổng mức đầu tư trên 4,1 tỷ USD, mục tiêu khi đi vào hoạt động là đáp ứng cho tàu trọng tải 50.000-100.000 DWT và trên 100.000 DWT.