Ngày 16/9, tại Hà Nội, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2019, với chủ đề “32 năm nối tiếp hành trình bảo vệ tầng ô-dôn”. Lễ kỉ niệm tiếp tục khẳng định tầm quan Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn (thuộc Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn) - một trong những hiệp ước quốc tế về môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu thành công nhất trong lịch sử.

Cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, từ năm 2019, Việt Nam bắt đầu triển khai thực hiện Bản sửa đổi bổ sung Kigali của Nghị định thư Montreal nhằm loại trừ các chất HFC có tiềm năng nóng lên toàn cầu cao, tránh cho nhiệt độ trung bình toàn cầu có thể tăng thêm 0,4 độ C vào cuối thế kỉ này trong khi vẫn tiếp tục bảo vệ tầng ô dôn.

Lễ kỷ niệm do Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành chủ trì, với sự tham dự của bà Caitlin Wiesen, Quyền Điều phối viên Thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam; bà Stefanie Stallmeister, Giám đốc Điều hành hoạt động Dự án tại Việt Nam của Ngân hàng Thế giới; ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ TN&MT) – Giám đốc Dự án Kế hoạch quản lý loại trừ các chất HCF tại Việt Nam giai đoạn II; đại diện đại diện các tổ chức quốc tế, các Bộ, ban, ngành, cơ quan ở Trung ương và một số địa phương; các cơ quan nghiên cứu, trường đại học; các hiệp hội, các công ty hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến các chất làm suy giảm tầng ô-dôn.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết, trong nhiều năm qua, cộng đồng quốc tế đã chung tay nỗ lực bảo vệ tầng ô-dôn, kiểm soát và loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu. Sau 32 năm thực hiện Nghị định thư Montreal đã loại bỏ 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn có trong tủ lạnh, điều hòa và nhiều sản phẩm khác.

Việt Nam là một trong những nước sớm gia nhập Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn và Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn kể từ tháng 1/1994. Trong 25 năm qua, thực hiện đúng lộ trình của Nghị định thư Montreal, Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất CFC, Halon và CTC từ ngày 1/1/2010; loại trừ hoàn toàn tiêu thụ HCFC-141b nguyên chất được sử dụng trong sản xuất xốp và cấm sử dụng Methyl Bromide cho các ứng dụng ngoài mục đích kiểm dịch hàng xuất khẩu từ ngày 1/10/2015. Qua đó, đã loại trừ được 10% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC.

"Trong điều kiện của một nước đang phát triển và chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, Việt Nam đã và đang thể hiện nỗ lực cao trong các hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn, góp phần giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu nhằm thực hiện mục tiêu của Nghị định thư Montreal và Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu" - Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh. Ngày 4/9/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 64/NQ-CP chính thức phê duyệt Bản sửa đổi, bổ sung Kigali thuộc Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn. Trong thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp chặt chẽ với với các Bộ, cơ quan liên quan, các tổ chức quốc tế để triển khai thực hiện Bản sửa đổi, bổ sung Kigali đã được phê duyệt.

Hoan nghênh những nỗ lực của Việt Nam trong thời gian qua, bà Caitlin Wesen đánh giá cao những thành tích Việt Nam đã đạt được. Đặc biệt, với việc Chính phủ phê chuẩn Bản sửa đổi bổ sung Kiagali, Việt Nam đã trở thành quốc gia thứ 82 phê chuẩn nhằm kiểm soát và loại trừ các chất có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu cao - các chất hydro-fluoro-carbon (HFC).

Tuy nhiên, hiện chúng ta vẫn phải đối mặt với thách thức mới gắn liền với xu hướng gia tăng sử dụng các chất HFC, là những chất được sử dụng để thay thế cho các chất làm suy giảm tầng ô-dôn trong lĩnh vực sản xuất thiết bị lạnh, điều hòa không khí. Để giải quyết thách thức này rất cần sự hợp tác hơn nữa giữa các chính phủ ở cấp độ toàn cầu, giữa các bộ ngành, địa phương, sự tham gia của các đối tác quốc tế và đặc biệt là doanh nghiệp trong các lĩnh vực liên quan - bà Caitlin Wesen nhấn mạnh.

Đại diện UNDP cũng cam kết sẽ đồng hành cùng Việt Nam thực hiện thành công Nghị định thư Montreal và tập trung vào bản sửa đổi, bổ sung Kigali trong thời gian tới. Các hoạt động này cũng sẽ tạo ra các đồng lợi ích trong cuộc chiến ứng phó biến đổi khí hậu tại Việt Nam, là chìa khóa thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững cũng như Chương trình nghị sự 2030.

Theo ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bản sửa đổi, bổ sung chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2019 và theo lộ trình, các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, sẽ ngưng tiêu thụ các chất HFC từ năm 2024 ở mức cơ sở và loại trừ dần các chất HFC, đến năm 2045 lượng tiêu thụ các chất HFC sẽ giảm 80% so với lượng tiêu thụ cơ sở. Bộ TN&MT cùng các Bộ, ngành sẽ ưu tiên triển khai 4 vấn đề trong thời gian tới, bao gồm: Khảo sát xác định mức tiêu thụ cơ sở; Xây dựng hướng dẫn kỹ thuật triển khai Bản sửa đổi bổ sung Kigali; Xây dựng kế hoạch lộ trình loại trừ HFC theo cam kết; Tuyên truyền phổ biến nhằm triển khai thực hiện.

Trong khuôn khổ Lễ kỷ niệm Ngày quốc tế bảo vệ tầng ô-dôn năm 2019, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã khởi động Dự án Kế hoạch quản lý loại trừ các chất HCFC của Việt Nam giai đoạn II (HPMP II).

Kế hoạch quản lý loại trừ các chất HCFC giai đoạn II được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2018-2023, nhằm loại trừ 35% mức tiêu thụ cơ sở các chất HCFC. Dự kiến, hơn 80 doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ chuyển đổi công nghệ nhằm đạt mục tiêu loại trừ tiêu thụ 1.000 tấn HCFC-22 và loại trừ hoàn toàn HCFC-141b trộn sẵn trong polyol trong sản xuất xốp cách nhiệt.

Dự án cũng sẽ giúp các cơ quan quản lý nhà nước tăng cường năng lực về quản lý, loại trừ các chất HCFC; nâng cao nhận thức của các ngành, người dân và các bên liên quan về loại trừ các chất HCFC ở Việt Nam. Đây cũng là cơ sở để Việt Nam hoàn thành đề xuất Dự án giai đoạn III từ 2023 -2030, trình Quỹ Đa phương xem xét tài trợ cho việc loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất HCFC theo đúng lộ trình.

Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới đã chính thức ký kết Hiệp định tài trợ vào tháng 3/2019. Đến nay, các hoạt động trong khuôn khổ Dự án đã và đang được tích cực triển khai thực hiện. Hội thảo khởi động dự án đã giới thiệu các hoạt động chính, công tác quản lý của Ngân hàng Thế giới áp dụng cho dự án, các tiêu chí tham gia chuyển đổi công nghệ, kinh nghiệm quốc tế và công nghệ thay thế trong lĩnh vực dung môi tẩy rửa và chữa cháy, làm lạnh công nghiệp và điều hòa không khí gia dụng.

Tại hội thảo, các đại biểu đến từ các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức quốc tế, hội nghề nghiệp, các doanh nghiệp đã cùng trao đổi, thảo luận và đề xuất sáng kiến cho công tác bảo vệ tầng ô-dôn nói chung và việc loại trừ các chất HCFC, HFC ở Việt Nam nói riêng theo lộ trình thực hiện Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal.

Khánh Ly - Hoàng Minh