Xử lý bùn thải luôn là một trong những thách thức lớn đối với các đô thị tại Việt Nam. Lượng bùn thải phát sinh từ hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt, công nghiệp ngày càng gia tăng, gây áp lực lên môi trường cũng như hệ thống quản lý chất thải. Nếu không được xử lý đúng cách, bùn thải có thể gây ô nhiễm đất, nguồn nước và không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.
Việc ứng dụng công nghệ biến bùn thải thành than sinh học mang lại nhiều lợi ích to lớn cả về mặt môi trường lẫn kinh tế. Trước hết, công nghệ này giúp giảm thiểu lượng bùn thải cần chôn lấp, từ đó giảm nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, đất và không khí. Bên cạnh đó, than sinh học (biochar) là một loại than được sản xuất thông qua quá trình nhiệt phân bùn thải trong môi trường yếm khí. Sản phẩm này có khả năng cải thiện chất lượng đất, giữ nước, duy trì dinh dưỡng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Đặc biệt, than sinh học còn có tiềm năng hấp thụ khí CO2, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) mà Việt Nam đã cam kết.
Than sinh học đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vưc từ nông nghiệp, công nghiệp đến môi trường (Ảnh: chanabico.com)
Về mặt kinh tế, than sinh học có thể được sử dụng như một sản phẩm thương mại trong nông nghiệp, công nghiệp và xử lý môi trường. Việc ứng dụng than sinh học trong sản xuất nông nghiệp giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, tăng năng suất cây trồng và giảm nhu cầu sử dụng phân bón hóa học. Trong công nghiệp, than sinh học có thể được dùng làm nhiên liệu thay thế hoặc làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng.
Các dự án tại Việt Nam
Gần đây, với sự hợp tác quốc tế và ứng dụng công nghệ tiên tiến, việc chuyển hóa bùn thải thành than sinh học đang mở ra hướng đi mới, không chỉ giúp giải quyết vấn đề ô nhiễm mà còn tạo ra giá trị kinh tế. Ngày 11/2/2025 vừa qua, Công ty TNHH Công nghệ sinh học Sài Gòn Xanh và Tập đoàn Kanadevia (Nhật Bản) đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác ứng dụng công nghệ EFCAR vào hoạt động xử lý và tái chế bùn thải thành than sinh học tại nhà máy xử lý bùn thải Sài Gòn Xanh. Giai đoạn đầu của dự án sẽ lắp đặt và vận hành dây chuyền công nghệ EFCAR thử nghiệm với công suất 4,8 tấn/ngày. Sau đó, công suất sẽ được nâng lên mức tối thiểu 22,8 tấn/ngày tại nhà máy Sài Gòn Xanh, nằm trong Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước, huyện Bình Chánh, TP.HCM.
Dự án này không chỉ giúp giảm lượng bùn thải phải chôn lấp mà còn tạo ra nguồn than sinh học phục vụ sản xuất và cải tạo đất nông nghiệp. Ngoài ra, than sinh học từ bùn thải cũng có thể được sử dụng làm nhiên liệu thay thế trong các ngành công nghiệp, giúp giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống.
Đại diện Công ty TNHH Công nghệ sinh học Sài Gòn Xanh và Tập đoàn Kanadevia ký kết biên bản ghi nhớ ngày 11/2 (Ảnh: congnghiepmoitruong.vn)
Công nghệ EFCAR (Energy Free Carbonizing for Resource Recovery) do Tập đoàn Kanadevia (Nhật Bản) phát triển là một trong những giải pháp tiên tiến trong lĩnh vực này. Đây là công nghệ carbon hóa không sử dụng năng lượng để chuyển hóa bùn thải giàu hữu cơ thành than sinh học. Công nghệ này có ưu điểm là không cần nguồn nhiệt từ bên ngoài, tận dụng chính năng lượng sinh ra từ quá trình nhiệt phân để duy trì quá trình phản ứng, giúp tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí vận hành.
Than sinh học sản xuất bằng công nghệ EFCAR có độ xốp cao, khả năng hấp thụ tốt và có thể sử dụng trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp và xử lý môi trường. Trong nông nghiệp, than sinh học giúp cải thiện độ tơi xốp của đất, tăng khả năng giữ nước và dinh dưỡng, từ đó nâng cao năng suất cây trồng. Trong công nghiệp, than sinh học có thể được dùng để sản xuất vật liệu xây dựng, phụ gia xi măng hoặc làm chất hấp thụ trong các hệ thống lọc nước và khí thải.
Còn tại Hà Nội, một dự án lớn khác cũng đang được triển khai với mục tiêu xử lý và tái chế bùn thải một cách hiệu quả. Dự án nhà máy xử lý, tái chế chất thải rắn xây dựng tại xã Dục Tú, huyện Đông Anh, với tổng mức đầu tư gần 384 tỷ đồng, sẽ tái chế chất thải xây dựng và bùn thải thành bê tông, gạch lát. Dự án này được kỳ vọng sẽ góp phần xử lý một phần chất thải rắn xây dựng trên địa bàn Hà Nội, giảm thiểu chất thải phải chôn lấp và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Trước khi đi vào hoạt động (dự kiến quý I/2026), dự án sẽ vận hành thử nghiệm công trình xử lý khí thải, nước thải theo quy định.
Theo nhận định, sự hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam và đối tác quốc tế trong lĩnh vực này đang mở ra cơ hội lớn cho việc áp dụng công nghệ tiên tiến vào giải quyết các vấn đề môi trường. Đây là hướng đi quan trọng giúp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu phát triển bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực của chất thải lên môi trường và khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên tái tạo.
Với tiềm năng phát triển mạnh mẽ, công nghệ biến bùn thải thành than sinh học hứa hẹn sẽ trở thành một giải pháp quan trọng trong quản lý chất thải tại Việt Nam, mang lại lợi ích thiết thực cho môi trường, kinh tế và xã hội.
Minh Khuê