Trước thực trạng xe điện (Electric Vehicle - EV) ngày càng gia tăng, việc tái chế và quản lý đúng cách rác thải pin là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp xe điện.

Xe điện đang trở thành phương tiện di chuyển phổ biến nhờ tính thân thiện với môi trường và lượng khí thải carbon thấp. Tuy nhiên, hàng triệu tấn pin xe điện hết hạn sẽ là mối đe dọa cho sức khỏe và môi trường trong vài thập kỷ tới.

Pin xe điện chủ yếu là lithium-ion, có tính dẫn điện cao nhưng cũng dễ cháy và chứa các hợp chất độc hại như coban, niken, và lithium. Khi vứt bỏ không đúng cách, các hóa chất này có thể thấm vào đất và nước, gây ô nhiễm. Ngoài ra, chất thải từ pin còn thải ra lượng lớn khí CO2, khoảng 20.000 - 30.000 tấn CO2 trên mỗi gigawatt giờ công suất pin được tạo ra.

Đến năm 2030, lượng pin xe điện cần được xử lý có thể lên đến hàng trăm ngàn tấn mỗi năm (Ảnh: tapchitaichinh.vn)

Ngoài những tác động tiêu cực đến môi trường, rác thải từ pin xe điện còn khiến nguồn tài nguyên quý giá bị lãng phí. Lithium, cobalt và niken là các kim loại có giá trị cao, nếu không được tái chế, chúng sẽ phải được khai thác lại từ thiên nhiên, dẫn đến sự cạn kiệt tài nguyên và gia tăng tác động môi trường từ các hoạt động khai thác mỏ. Vì vậy, vấn đề xử lý và tái chế pin xe điện không chỉ có ý nghĩa bảo vệ môi trường mà còn liên quan đến việc bảo vệ các nguồn tài nguyên quý giá cho tương lai.

Bà Đoàn Thị Thanh Vân, Trưởng phòng Tiêu chuẩn Điện, điện tử thuộc Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, cho hay: "Tất cả các pin cell (gồm pin Lithium – Ion, pin Lithium – Polymer) và pin chì, acquy đều có một số ảnh hưởng nhất định đến môi trường. Quá trình dự đoán hoặc nhận biết các ảnh hưởng môi trường của pin/acquy đều phức tạp, do các ảnh hưởng có thể xảy ra tại mọi giai đoạn trong vòng đời của sản phẩm".

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đến năm 2035, sẽ có hơn 11 triệu tấn pin lithium-ion bị loại bỏ, gấp 10 lần hiện nay, cho thấy cần tìm phương pháp tái chế bền vững để giảm tác động tiêu cực tới môi trường.

Giải pháp cốt lõi

Để giải quyết vấn đề này, nhiều giải pháp đã được nghiên cứu và triển khai. Tái chế là một trong những phương pháp quan trọng nhất để xử lý rác thải từ pin xe điện. Hiện nay, có một số phương pháp tái chế như tái chế cơ học, trong đó pin được nghiền nhỏ và các bộ phận của nó được phân tách để thu hồi kim loại quý. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có thể thu hồi một phần nguyên liệu và không thể tận dụng hết các tài nguyên có trong pin. Bên cạnh đó, tái chế hóa học cũng là một giải pháp khả thi khi các phản ứng hóa học được sử dụng để tách các thành phần của pin, giúp thu hồi lithium, cobalt, niken và các kim loại quý khác. Dù vậy, cả hai phương pháp này vẫn đối mặt với những khó khăn về chi phí và công nghệ, đòi hỏi cần có thêm đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ tái chế pin hiệu quả hơn.

Việc xử lý, phân tách nguyên liệu từ pin thải rất khó khăn và tốn kém (Ảnh: Treehugger)

Một giải pháp khác là phát triển các loại pin có tuổi thọ dài hơn và ít tác động tiêu cực đến môi trường khi hết hạn sử dụng. Các nhà khoa học và các công ty sản xuất pin đang nỗ lực để nghiên cứu và phát triển các loại pin mới như pin thể rắn hoặc pin lithium-sulfur. Những loại pin này có tiềm năng kéo dài tuổi thọ của pin và giảm bớt sự hao mòn theo thời gian, từ đó giảm lượng rác thải pin phải xử lý. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn giảm chi phí tái chế, giúp ngành công nghiệp xe điện phát triển bền vững hơn.

Ngoài ra, việc xây dựng hệ thống thu hồi và xử lý pin hết hạn là một phần không thể thiếu trong giải pháp xử lý rác thải từ pin xe điện. Chính phủ có thể thiết lập các hệ thống thu hồi pin cũ từ người tiêu dùng, nhằm giảm thiểu rác thải và đảm bảo rằng pin sẽ được tái chế một cách an toàn. Mô hình này đã được áp dụng tại một số quốc gia như Nhật Bản và các nước châu Âu, nơi họ đã xây dựng các mạng lưới thu gom pin và thiết lập các quy trình tái chế nghiêm ngặt. Các chương trình này có thể bao gồm việc thiết lập các điểm thu gom tại các trung tâm thương mại, cửa hàng xe điện hoặc các cơ sở sửa chữa để người tiêu dùng có thể trả lại pin cũ. Những chương trình khuyến khích tái chế như vậy có thể giúp giảm thiểu tác động của rác thải pin đối với môi trường, đồng thời góp phần tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Mặt khác, không thể không nhắc đến vai trò của giáo dục cộng đồng trong việc xử lý rác thải pin. Người tiêu dùng cần nhận thức được tầm quan trọng của việc tái chế pin đúng cách và hiểu được các tác hại mà việc vứt bỏ pin một cách bừa bãi có thể gây ra. Các chiến dịch truyền thông, chương trình giáo dục và các hướng dẫn về cách thu gom và xử lý pin đúng quy trình sẽ giúp nâng cao ý thức của cộng đồng, từ đó giảm thiểu ô nhiễm môi trường và đảm bảo việc tái chế pin hiệu quả hơn.

Một lô hàng pin hết hạn đã tháo rời, chờ xử lý (Ảnh: Reuters)

Cuối cùng, để giải quyết vấn đề rác thải pin xe điện một cách hiệu quả, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Chính phủ có thể đưa ra các chính sách hỗ trợ việc thu hồi và tái chế pin, đồng thời khuyến khích nghiên cứu và phát triển công nghệ tái chế pin. Những chính sách này có thể bao gồm việc yêu cầu các nhà sản xuất xe điện và pin chịu trách nhiệm về việc xử lý rác thải từ sản phẩm của mình hoặc đưa ra các khoản tài trợ cho nghiên cứu phát triển công nghệ tái chế hiệu quả hơn.

Xử lý rác thải pin xe điện là một vấn đề quan trọng cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp xe điện. Mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng việc thực hiện đồng bộ và hiệu quả các giải pháp nêu trên sẽ góp phần quan trọng giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của rác thải pin đến môi trường và tạo ra một tương lai xanh hơn.

Minh Khuê